اشاره: اخیرا به مناسبت برگزاری انتخابات مجلس خبرگان رهبری وب سایت بی بی سی نظرم را در باره احتمال رهبر سوم در نظام ولایی جمهوری اسلامی پرسید و من هم مکتوب پاسخ دادم. چند روز پیش پاسخ های سی تن از صاحب نظران ایرانی در بی بی سی در یک مجموعه منتشر شد. متن زیر البته همراه با بخشی از پاسخ من به همان تارنما در هشت سال قبل نیز منتشر شده است. هرچند لینک مجموعه در همین کانال بازنشر شده ولی اکنون یادداشت کوتاه من مجددا در اینجا بازنشر می شود.
ضمن اذعان به این حقیقیت که در ساختار حقوقی و حقیقی جمهوری اسلامی مطلقا پیش بینی و حتی حدس و گمان جدی دشوار و حتی ممتنع است، در ارتباط به رهبر سوم نظام ولایی کنونی می توان به چند نکته اشاره کرد:
نخست این که تعیین رهبر سوم بستگی کامل دارد به زمان آن. از باب نمونه فرضا شرایط عادی باشد و رهبر کنونی نیز به مرگ طبیعی فوت کند.
دوم این که در شرایط کنونی رهبر آینده به طور اساسی در بیت رهبری فعلی البته با همراهی و همکاری مقامات عالی سپاه پاسداران و نهادهای امنیتی مشخص و معرفی می شود و نهاد ظاهرا قانونی و رسمی مجلس خبرگان رهبری صرفا تشریفات صوری را بر عهده دارد.
سوم در باره افراد محتمل برای معرفی رهبر سوم سید مجتبی خامنه ای بیش از دیگران شانس دارد. هرچند او در سطح جامعه چندان شناخته شده نیست و دانش فقهی او چندان روشن نیست ولی از یک سو دیگر عالم دینی درخور توجهی متناسب با ساختار نظام ولایی حاکم وجود ندارد و از سوی دیگر کسی از مجتبی خامنه ای به رهبر کنونی نزدیکتر و برای نهادهای قدرت های سیاسی و امنیتی مطمئن تر نیست. گرچه وی تجربه مدیریت اجرایی ندارد ولی به هر حال حدود 35 سال است که بیت پدرش را، که عملا یک دولت است، مدیریت می کند و تا حدود زیادی مناسبات قدرت نوع جمهوری اسلامی را می شناسد. به دلیل سکوت مطلق او در رخدادهای جنجالی این چند دهه بی حاشیه یا کم حاشیه شمرده می شود. ایراد بزرگ آن است که رهبری مجتبی خامنه ای از یک طرف تجربه نهاد تاریخی سلطنت را ذر افمار عمومی تداعی می کند و از سوی دیگر به همان دلیل و دلایل دیگر از جمله مخالفت های جدی با آیت الله خامنه ای و نوع رهبری آن در این بیش از سه دهه، مخالفت ها و موانع جدی و تعیین کننده خواهد بود.
البته در این سید ابراهیم رئیسی هم مطرح است اما به دلایل مختلف از جمله دانش محدود و حتی ضعف های گفتاری و رفتاری شخصی و یا مدیریتی در دولت، رهبری او دور از ذهن می نماید و چندان جدی نیست.
پنجشنبه 17 اسفند 1402