آیا دنیا احمدی نژادی می شود؟!

احتمالا در سال دوم ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد و در بحبوحه جنجال بر سر انکار هولوکاست بود که یک بار خبرنگار تلویزیون فرانسه در یک گفتگو با اشاره به همان ماجرای هولوکاست به احمدی نژاد گفت که: اغلب مردم جهان و بیشتر در اروپا و فرانسه با حرفهای شما مخالف اند و احمدی نژاد با همان لحن خاص و با همان لبخندهای بی رمق و مرموزانه اش (که حتما از یاد نبرده ایم) پاسخ داد: اشتباه می کنید! اکثر مردم دنیا و اروپا با من موافق اند و بعد افزود: اتفاقا دینا دارد احمدی نژادی می شود!
از آن زمان حدود ده سالی گذشته است ولی از شما چه پنهان وقتی تحولات غریب و نامعقول در این جا و آن جا را می بینم و یا حرفهایی از برخی می شنوم که انتظارش نمی رفت، بی درنگ به یاد حرفهای احمدی نژاد می افتم و می گویم ظاهرا این موجود شگفت با تمام توهمات و گزافه گویی هایش در این مورد درست گفته که دنیا دارد احمدی نژادی می شود! با توجه به تجربه احمدی نژاد می توان گفت: احمدی نژادیسم یعنی دروغ، فریب، توهم، بی اخلاقی، قانون شکنی، خودشیفتگی، عوام گرایی و در نهایت ویرانگری.
از سال گذشته که موجودی به نام «دونالد ترامپ» در مبارزات انتخاباتی آمریکا ظهور کرد، بارها و بارها به یاد سخن پیش گفته محمود احمدی نژاد افتادم و گفتم راست گفت این بنده خدا، دنیا و آمریکا دارد احمدی نژادی می شود! با این همه، مانند اغلب مردم آمریکا و جهان، باورم نمی شد که این احمدی نژاد آمریکایی به این سادگی به رأی گیری نهایی برسد تا چه رسد به انتخاب شدن آسانش؛ اما شد، آنچه انتظارش نمی رفت!
بارها از خود پرسیده ام اگر در ایران دهه هشتاد شمسی پدیده ای به نام احمدی نژاد، ولو پس از دولت هشت ساله شخصیت فرهیخته ای چون محمد خاتمی، با آن ذهنیت و ادبیات و شعارها به قدرت می رسد، با توجه به بافت و ساخت جامعه ایران، شاید تا حدودی قابل فهم باشد ولی پس از بیش از یک دهه و آن هم در کشوری چون آمریکا چرا موجوی مشابه با این قدرت به کاخ سفید راه پیدا می کند؟! موجودی که به درستی می توان آن را ترامپ – نژاد آمریکایی خواند! این ترکیب را وامدار یک خبرنگار فرانسوی ام که در اوایل ریاست جمهوری سارکوزی در تهران در گفتگو با من از اصطلاح «سارکوزی نژاد» استفاده کرد. اصولا سیر و صیرورت فرهنگ و اندیشه و سیاست جهانی چگونه است که غرب متمدن و پیشرفته و حقوق بشری و دموکراتیک مستعد ترامپ نژادیسم است؟ ابتذال ترامپیسم در انتخابات آمریکا به حدی بود که آن را بی سابقه خوانده و این رخدادها را به درستی مفتضح توصیف کرده اند.
اخیرا به ویژه در این چند روز در این باره بسیار سخن گفته اند و البته تا سالها خواهند گفت و من هم البته تحلیلی دارم ولی اکنون مجال پرداختن به آن نیست. اما در اینجا می توان این پرسش را درانداخت که آیا ترامپ – نژاد به سرنوشت نوع ایرانی اش دچار می شود؟
می دانیم که احمدی نژاد در طول هشت سال ریاست جمهوری اش جز تباهی اخلاق و تضعیف وحدت ملی و آسیب زدن به منافع ملی و بی اعتباری ایران و حتی نظام سیاسی مستقر و ویرانگری و تخریب چیزی نصیب ایران نکرده و مردم ایران حداقل طبقه متوسط و آگاه شهری با تمام توان خود تلاش می کنند که تجربه تلخ احمدی نژادیسم تکرار نشود، هرچند که تکرار آن منتفی نیست، اما آیا ترامپیسم در آمریکا دوام خواهد یافت؟
اگر تجربه احمدی نژاد معیار باشد، باید نتیجه بگیریم که ترامپیسم حداقل در چهار سال آینده همان خواهد بود که تا کنون بوده و همان خواهد کرد که وعده داده است. اما باید گفت که وضعیت ایران ولایت فقیه و نظامیان با آمریکای به هرحال میراث جفرسن و لینکلن متفاوت است. در ایران نهادهای دموکراتیک یا همان اصطلاح مشهور «نهادهای انتخابی» بسیار ضعیف و ناکارآمد است ولی در آمریکا این نهادها هم بسیار قوی اند و هم بسیار محافظه کار (به ویژه با اقتدار فعلا برتر جمهوری خواهان) و بدین ترتیب به احتمال بسیار زیاد ترامپ رئیس جمهور با ترامپ لمپن و عامی و شورشی و ویرانگر دو سال گذشته متفاوت خواهد بود و کنترل خواهد شد. اما این که این کنترل تا کجا خواهد بود، محل تأمل است.
نباید فراموش کرد که نظام ولایت فقیه حاکم بر ایران با افکار و رفتارهای احمدی نژاد حداقل تا دو سال اخر از هشت سال هماهنگ و همراه بوده و گرنه او هر گز نه به قدرت می رسید و نه پایدار می ماند و به ویژه پس از جنبش سبز هرگز در مسند قدرت نمی ماند ولی در آمریکا نظام حاکم با رهبری مقتدرانه دو حزب دموکرات و جمهوری خواه با ترامپ متظاهر به ضد سیستم همراه نیست و این می تواند بر اقتدار و اعمال قدرت نهادهای نظارتی و امنیتی بر رئیس جمهورشان بیفزاید؛ هرچند در این میان محتمل است که شخص عصیانگر و فریبکاری چون ترامپ بر منش کنونی اش ادامه دهد که در این صورت بی تردید نه تنها نظام و ملت آمریکا دچار بحرانی عظیم خواهد شد بلکه جهان بیش از این در آشفتگی و چالش و بحران فرو خواهد رفت. آمریکا ایران منزوی امروز نیست که در مناسبات جهانی و به ویژه در غرب اهمیت و نقشی اثرگذار نداشته باشد.
از زاویه دیگر نیز می توان به پدیده تلخ ترامپ نگریست. به تجارب تاریخی واقعیت این است که کسانی از جنس احمدی نژاد و ترامپ (و راستگرایان و ملی گرایان موجود در اروپا که پس از این قوت بیشتر خواهند یافت) با اندکی هوش و با تکیه بر مشکلات و شکاف های اجتماعی و از جمله فقر و گسترش فرودستان و برانگیختن عواطف شان و با استفاده از ادبیات لمپنی و عامیانه (البته زیر پوشش مردم گرایی) و با حملات بی امان بر «نظام فاسد» و حاکمان ناتوان بر امواج خشم و ناخرسندی مردم سوار شده و به آنان وعده تغییر و یا انقلاب داده اما در نهایت پس از قدرت یافتن به کلی وعده ها را فراموش کرده و حتی بر وخامت اوضاع اقتصادی و بر شکاف های اجتماعی و طبقاتی و گسترش فقر فرودستان افزوده اند. زمانی یک فیلسوف یونانی گفته بود وقتی سه چیز طغیان کند، ویران خواهند کرد: آب، آتش و توده مردم. ولتر نیز می گفت من از به خیابان آمدن توده های مردم می ترسم. شعارهای زیبا و وعده های جذاب و حتی به شدت انسانی وقتی با ساده اندیشی و توهمات و آرمان گرایی نامعقول و به ویژه با فریبکاری و عوام فریبی و جاه طلبی همراه شود، فرجامی جز فاجعه برای مردم و بیشتر برای همان توده های محروم نخواهد داشت.
حال باید دید که ترامپ و ترامپیسم به کدام سو خواهد رفت؟ باید منتظر ماند و دید. با احتیاط می توان گفت حداکثر سال نخست ریاست جمهوری ترامپ پاسخ این پرسش را خواهد داد. باید دید که آیا او بر شکاف های اجتماعی غلبه خواهد کرد و یا بر آنها خواهد افزود؟ آیا فقر تهیدستان درمان خواهد شد؟ آیا آمریکا با مدل ترامپی مقتدرتر خواهد شد؟ آیا او سسیتمی کارآمدتر خواهد ساخت؟ تجربه مکرر تاریخی نشان می دهد کسانی که به وجه نامعقول و به ویژه با انگیزه های جاه طلبانه و عامه پسند وعده ساختن بهشت داده اند عموما جهنم ساخته اند و یا بر زمهریر جهنم موجود افزوده اند.
به شرحی که آمد، هرچند وضعیت تاریخی و تمدنی غرب از جمله نظام سیاسی و امنیتی و اقتصادی آمریکا بر آنم می دارد که نیمه پر لیوان را ببینم و بگویم «ان شاءالله گربه» است! ولی تجارب مکرر تاریخی و از جمله ایران معاصر نیمه خالی را به یادم می آورد و در این صورت چندان جای خوش بینی نخواهد ماند. در هرحال حتی اگر ترامپ تا حدودی مهار هم شود، باز در دوران او آمریکا و جهان در آشوب و احیانا جنگهای منطقه ای بیشتری فرو خواهد رفت. دموکراسی آمریکایی بیش از پیش تناقضات خود را آشکار خواهد کرد. بی اخلاقی تشدید خواهد شد و با سرکوبی اقلیت ها و ایجاد بحران در روابط جهانی بر شکاف های اجتماعی در آمریکا و جهان خواهد افزود. کافی است که ترامپ فقط به وعده های ضد مهاجران عمل کند و از جمله در مرز مکزیک با هرینه دولت آن کشور دیواری بزرگ بکشد. یا چنان که وعده داده شکنجه را رسمی و قانونی خواهد کرد. در این صورت چه خواهد شد؟ چنان که عموما اذعان کرده اند ترامپ یک نژادپرست و فاشیست است. غیر قابل پیش بینی است. عاشق آنتن است و می خواهد با گفتارها و رفتارهای نامتعارف و جنجالی همواره سوژه رسانه ها باشد. درست مانند همتای ایرانی اش احمدی نژاد. فضای فکری و ذهنی پدید آمده به وسیله ترامپ و گسترش ترامپیسم سبب شده است که زمینه های پیدایش نوعی فاشیسم و نازیسیم آمریکایی به دست حداقل بخشی از سفیدپوستان فرودست آمریکا، که احساس می کنند آمریکا قدرت و آقایی جهان را از دست داده، ایجاد شود که البته چنین مباد.
جوانان ایران پس از چهار سال تباهی دولت اول احمدی نژاد، در کارزار انتخاباتی سال 88 در خیانها، می گفتند: احمدی، پر! آیا مردم آمریکا و به ویژه میلیونها نفری که به ترامپ رأی داده اند، در چهار سال بعد، خواهند گفت: «دونالد، پر؟!
منتشر شده در زیتون