سخنرانی در انستیتوی پروتستانها در بن

روز سه شنبه 24 ژانویه در محل انستیتوی پروتستانهای شهر بن سخنرانی داشتم. از سال گذشته با همت جناب دکتر حسین پورخصالیان از من دعوت شده بود که در این مرکز دینی-فرهنگی سخنرانی کنم. من پذیرفته بودم. با مشورت موضوع «نسبت اسلام و دموکراسی» به عنوان تیتر سخنرانی انتخاب شد. در روز مقرر ساعت هفت و سی دقیقه سخنرانی انجام شد. nآقای پورخصالیان در انگیزه پیشنهاد خود برای این سخنرانی می گفت: در آخرین مناظراتی که تحت عنوان گفتگوی ادیان در شهر بن صورت گرفت، یکی از شرکت کنند گان عنوان کرد که شنیده است که اقای اشکوری در همین نزدیکی ها زندگی می کند و شنیده است که او که خود یک معم است، انتقادات زیادی به اسلام و به قرآن دارد من، که با نوشته های آقای اشکوری از طریق نشریه مهر نامه اشنائی داشتم و با علم به اینکه گفتة آن دوست درست نیست، پیشنهاد کردم که مراسمی تر تیب دهیم تا اقای اشکوری نظریات خود را در مورد اسلام و قر آن و مردمسالاری بیان کند.nمرکز در جنب دانشگاه و بانهوف (ایستگاه مرکزی قطار) شهر بن قرار دارد. ساختمانی بزرگ و دارای طبقات متعدد و طبعا اتاقهای فراوان و امکانات مختلف مادی و معنوی قابل توجه. گرچه در مجال اندک امکان ارزیایی امکانات و یا بنای مرکز نبود.nسخنرانی از ساعت هفت و نیم تا نه و نیم طول کشید. ابتدا آقای دوبلر مسئول مرکز مرا معرفی کرد و کمی در باره موضوع سخنرانی صحبت کرد و نیز درباره کتابی که به آلمانی نوشته شده و در آن دو مقاله از من نیز وجود دارد شرحی داد. بعد آقای پورخصالیان نیز بعد از معرفی من به حاضران مقاله من را به آلمانی قرائت کرد. این مقاله از مقاله منتشر شده به آلمانی در همان کتاب با عنوان «حکومت دموکراتیک دینی» خلاصه شده بود. کتاب مورد اشاره با نام «Unterwegs zu – einm anderen ISLam » است که به وسیله خانم دکتر کتایون امیرپور نگارش یافته و در نمایشگاه کتاب فرانکفورت در سال 2009 عرضه شده است. در این کتاب اندیشه های سه تن یعنی آقایان مجتهد شبستری و محسن کدیور و من معرفی شده است. از این کتاب چند جلد در همین جلسه عرضه شد که به وسیله حاضران خریده شد.nحدود بیست دقیقه قرائت مقاله طول کشید و آنگاه پرسشها آغاز شد و پاسخها که حدود یک ساعت و نیم طول کشید. آقای پورخصالیان زحمت ترجمه را کشیدند. پرسشها، طبق معمول، جملگی درباره نسبت اسلام و دموکراسی و حقوق بشر و آزادی عقیده و به طور خاص احکامی چون ارتداد و سنگسار و جزیه و حجاب و منزلت زنان در اسلام و مانند آن بود و من هم در حد مجال و امکان پاسخهایی دادم. گرچه ارتباط کلامی با واسطه و مجال برای ترجمه کلام به کلام مانع از آن می شد که توضیحات کافی و وافی به مقصود بدهم. امروز در غرب چالش بین اسلام و در واقع بهتر است بگوییم مسلمانها با غرب و تمدن غربی بیش از هر زمانی است. از یک سو مهاجرت روزافزون انبوه مسلمانان از خاورمیانه و آفریقا به اروپا و آمریکا تفاوتهای وجوهی از اندیشه و آداب مسلمانی با فرهنگ و آداب غربی را آشکار می کند و از سوی دیگر برخی اندیشه های نژادگرایانه و برتری جویانه غربیان موجب تحقیر و بدگمانی مسلمانان دگراندیش را دامن می زند. از 11 سپتامبر 2001 و بهانه مبارزه با تروریسم نیز سبب سوء تفاهمات بیشتر و چالش عمیق تر بین این دو طرف شده است. در پاسخها به این نکات نیز اشاره کردم. در غرب و به وسیله در رسانه های عمومی نیز غالبا نه تنها تصویر درست و واقع بینانه ای در مورد دین اسلام و روابط شرق و غرب داده نمی شود بلکه به دلایل مختلف عمدی و غیر عمدی اطلاعات نادرست و گاه مغرضانه ای به افکار عمومی منتقل می شود و این بر جدالها و سوء تفاهمات می افزاید. در هرحال فردی چون من در هر جا سخنی می گویم و یا با رسانه ای گفتگو می کنم، با انبوه پرسشهای غالبا کلیشه ای و تکراری و عموما سطحی مواجه می شوم. با این همه باید اذعان کرد که اقناع افکار عمومی در مورد مباحث اسلامی و به ویژه احکام اجتماعی اسلام کار آسانی نیست. نکته قابل ذکر این که پرسش کنندگان آلمانی بهتر به سخنان من گوش می دادند و پاسخها را راحت تر هضم و یا قبول می کردند اما برخی از هموطنان مقاومت بیشتری از خود نشان می دادند و تلاش می کردند تفاسیر نوگرایانه تر از اسلام را انکار کنند. دلیل چنین مقاومت هایی روشن است. در واقع این نوع واکنشها بیشتر روانی و معلل است تا علمی و منطقی و مدلل. نمی خواهم بگویم افکار من لزوما درست و قانع کننده اند و مخاطبان نیز عمدا قبول نمی کنند، بلکه مدعی هستم که مقاومت ها و دین ستیزی های بسیاری از مردمان زیسته در سایه سنگین حکومت دینی در ایران و یا در فضای طالبان افغانستان و به طور کلی کشورهای اسلامی که غالبا حکومت های استبدادی دارند ریشه در روحیات و زمینه های روانی دارد تا در بستر اندیشه و تعقل و دانش شکل گرفته باشند.nدر هرحال جلسه خوب و گرم و پر شوری بود و گفتگوهای خوبی انجام شد. حدود پنجاه نفر بودند که شماری از آنان ایرانی بودند. اما نکته این است که شرکت کنندگان عموما مسن بودند و گویا غالبا مذهبی از دو گروه پروتستان و کاتولیک بودند. در اینجا هم از میزبانان تشکر می کنم و هم از آقای پورخصالیان که بانی این اجلاس بودند و کار ترجمه را بر عهده داشتند. nمتن مقاله آلمانی و ترجمه فارسی آن را در بخش مقالات ملاحظه کنید. nnn