تحلیلی از تاریخ ایران باستان جلسه چهارم

جلسه چهارم – سه شنبه ۱ دى / ۲۲ دسامبر ۲۰۰۹nnانسان شناسیnnانسان شناسی در هر مکتبی تحت تأثیر جهان بینی آن است. انسان شناسی زرتشتی نیز برآمده و حداقل تحت تأثیر جهان بینی و خدا شناسی و هستی شناسی آن است.nفکر دینی زرتشتی را می توان چنین طبق بندی کرد:n1 – خدای برتری هست که نامش آفریدگار است.n2 – نیروی شرّی وجود دارد که با خداوند می ستیزد و تحت انقیاد آفریدگار نیست.n3 – خداوند ایزدان کهتر بسیاری را برای یاری خویش در این نبرد بوجود آورده است.n4 – خداوند جهان را برای منظوری آفریده است.n5 – این جهان در حالت کنونی اش پایانی دارد.n6 – در پایان جهان منجی ( نجات بخش فرجامین ) خواهد آمد و به دست او نور بر ظلمت و خیر بر شر و خوبی بر بدی چیره خواهد شد.n7 – سرانجام قیامت و رستاخیز و بهشت و جهنمی هست و دور نهایی که سرنوشت روان را رقم می زند.n8 – پس از آن ملکوت خداوند به زمین می آید و پارسایان داخل آن می شوند، چنان که به باغی داخل می شوند تا جاودان در پیشگاه خداوند شادمان و به تن نیز چون روان نامیرا باشند.nانسان و آدمیزاد در متن و بطن چنین تصویر و تفسیر زرتشتی از خدا و هستی آدمی معنایی خاص و آغاز و انجام ویژه ای پیدا می کند و در نهایت انسان شناسی معینی پدید می آید.nانسان شناسی زرتشتی از کیومرث آغاز می شود که به معنای میرا است در برابر ایزدان نامیرا و بعد هم داستان ریواس و مشی و مشیانه.nانسان بین نور و ظلمت و خدا و اهریمن در کنش و انتخاب است.nانسان در آموزه های زرتشتی دارای اراده، انتخاب و مسؤلیت است. گرچه بعدها در عصر ساسانی تحت تأثیر افکار زروانی جبرگرایی غالب شد. مفهوم « رستگاری » کلیدواژه انسان شناسی زرتشتی است که البته بیشتر از طریق تکاپوی جمعی صورت می گیرد. در این بینش خوش بینی نسبت به ذات انسان غلبه دارد. در این حیطه ظاهرا تمایزی بین زن و مرد وجود ندارد. هرچند در زرتشتی متأخر نگاه بدبینانه نسبت به زن برجسته شده است.nاخلاق زرتشتی عمدتا اراده گرا، فضیلت محور، همراه با مسؤلیت اخلاقی جمعی است. در این اخلاق دروغ بزرگترین گناه و رذیلت شمرده می شود. در عین حال نباید از یاد برد که مفهوم دروغ در عصر هخامنشی و پس از آن، انکار خدا و دین بهی و بویژه انکار حق شهریاری خاندان حاکم است.nnتاریخ نگری زرتشتی ( ایزدکده زرتشتی )nنگاه زرتشتی به تاریخ انسان نیز متناسب با جهان بینی و اصول بنیادی انسان شناسی آن است.nتاریخ انسان در سه دوره مشخص تفسیر و تبیین می شود:nآفرینشnآمیزشnجدایشnدر دوره نخست آفرینش اهورامزدا است که که یکسره بر خیر و نور است.nاما دوره دوم با تازش اهریمن بر جهان آغاز می شود. در این دوران جهان نه یکسره خوب و نه یکسره بد است، بلکه آمیزه ای است از هر دو.nاما در سیر تاریخ انسان، با پرستش اهورامزدا و تقدیس امشاسپندان و عمل خیر شر مغلوب می شود و انسان پیروز می گردد. در این زمان، مرحله جدایش و رستگاری انسان است و زمان رستاخیز و بهشت و خلود و ظهور سوشیانت نهایی.nبر این مبنا تاریخ زرتشتی به 12000 سال و سه دوره تقسیم می شود.n3000 سال دورة آفرینشn6000 سال دورة آمیزشn3000 سال دورة جدایشnدر آغاز دوره سوم زرتشت به عنوان سوشیانت بزرگ ظهور کرده است و او پیامبر نور و روشنایی و خیر است و با ایمان به او و آموزه هایش جدایش و رستگاری ممکن می گردد.nاما نکته مهم آن است که جدای از بعد اخلاقی و دینی جدال نور و ظلمت و خیر و شر، این جدال پیوندی هم با تحولات تاریخی و سیاسی و بویژه جدالهای نظامی ایرانیان با دشمنان و بیگانگان پیدا کرده است. از دیرباز ایرانیان در برابر انیرانیان قرار دارند که دیوان نامیده می شدند. در یک سو ایرانیان خوب و اهورایی و شهریاران نورانی و دارای فره ایزدی قرار داشتند و در سوی دیگر بیگانگان و دشمنان ( تورانیان – افراسیاب – ، اعراب – ضحاک -، یونانیان، اسپارتیان، و بعد تر رومیان غربی و شرقی و . . . )nبه هرتقدیر، فلسفه تاریخ زرتشتی و تحلیل ادوار سه گانه و دوازده هزار ساله آن و پیروزی نهایی خیر بر شر، از این نظر مهم است که:nاولا آفرینش نخست را اهورایی و پاک و بر سرشت نور و خیر و خوبی می بیند،nثانیا تضاد و دوگانگی خیر و شر را در درون آدمی به رسمیت می شناسد و بدان اعتراف می کند،nثالثا آدمی را به جدال دایمی با شر و ظلمت و تباهی و ستم تشویق و ترغیب می کند،nرابعا چشم انداز روشنی برای آینده بشریت تصویر می کند و پیروزی نهایی را با یاری آدمیان نه تنها ممکن بلکه قطعی می داند.nواپسین کلام در ارتباط با ایزدکده زرتشتی، تجسم و تجسد یافتن و یا هویت خدایی یافتن شاهان و تا حدودی موبدان در این ایزدکده است.nnبراى استماع سخنرانى بر روى کلید Play کلیک کنید.nn[Audio:2009-12-22.mp3]