پاسخ هایی برای اندیشیدن 80-خلفای دوازده گانه پیامبر چه کسانی هستند؟

پرسش:
با سلام. در حدیث منقول از پیامبر تحت عنوان دوازده خلیفه از کجا می توان فهمید که این دوازده خلیفه چه کسانی هستند؟
پاسح:
با سلام
درست است که روایات متعددی با این مضمون وجود دارد که پیامبر اسلام خبر داده است که خلفای پس از من دوازده نفر اند. اما:
اولا به شدت تردید دارم که پیامبر به واقع سخنی با این عدد و دقت بیان کرده باشد. به ویژه باید به اخباری که در آنها نوعی پیشگویی و گاه پیشگویی دقیق هست به گونه ای که در عالم واقع مدتها پس از آن رخ داده است، به شدت مشکوک اند و نباید بدانها اعتماد کرد. به احتمال قریب به یقین اغلب آنها در ادوار بعد و پس از تحقق امر واقع به انگیزه هایی فرقه ای و عیقدتی برساخته شده اند.
ثانیا چنان که مدرسیی طباطبایی در کتاب مکتب در فرایند تکامل نشان داده و منابع آن را ذکر کرده است، عدد دوازده خلیفه اول در منابع اهل سنت دیده شده و آنگاه شیعه آن را مصادره کرده و آن را با امامان دوازده گانه خود منطبق دانسته است. با توجه به این که شیعه دوازده امامی از نیمه قرن چهارم پیدا شده و حداقل این عنوان از آن زمان (یعنی پز پایان غیبت صغری و آغاز غیبت کبری) رواج یافته است، باید قطعی دانست که این تطابق از آن به بعد زمان انجام شده است.
با این همه واقعا روشن نیست دوازده خلیفه یعنی چه و مراد واقعی و عینی آن چیست و مصادیق آنها چه کسانی اند؟
به ویژه باید دانست که عنوان «خلیفه» یک اصطلاح سیاسی از مقطع پس از رحلت پیامبر پدید آمده و بعدها به حاکمان سیاسی اطلاق شده است، در این صورت، اطلاق آن به امامان شیعی (جز امام علی و با تسامح امام حسن) دشوار است. چرا که آنان نه خلیفه بوده اند و نه امیرالمؤمنین. این واقعیت تاریخی انطباق حدیث دوازده خلیفه با دوازده امام شیعی ممکن نیست.
در هرحال خدا عالم است.