نخستین کنفرانس “برادری مسلمانان از رویا تا واقعیت” در روز شنبه نهم ژانویه برابر با نوزدهم دی ماه با حضور چهره های برجسته علمی و فعالان سیاسی مذهبی شناخته شده از سوی فعالان مدنی ایرانی در ترکیه تحت عنوان مرکز مطالعات تقاطع صلح در آنکارا برگزار گردید.
به گزارش نگام با توجه به رشد فزاینده خشونت ، فرقه گرایی ، و تعصب های کور مذهبی و قومی که در سال های اخیر دامنگیر منطقه و جهان شده و بی خانمانی ، مهاجرت و کشته شدن انسان های بیگناه فراوانی را در برداشته است ، در این همایش با تشریح چهره رحمانی اسلام و سایر ادیان الهی ، دیدگاه های اندیشمندان برجسته مذاهب مختلف اسلامی مبنی بر لزوم دوستی و برادری میان مسلمانان و پیروان سایر ادیان تبیین گردید.
برپاکنندگان این کنفرانس بر این نکته تاکید داشتند که مذاهب مختلف اسلامی و رهبران آن در طول تاریخ همواره بر همزیستی مسالمت آمیز میان پیروان فرق مختلف اسلامی و حتی میان پیروان تمامی ادیان تلاش داشته و آن چه که امروز به عنوان چهره ای خشن و غیر رحمانی از اسلام توسط برخی جریان های شناخته شده از مذاهب مختلف ارائه می شود ، با روح اسلام حقیقی و سایر ادیان الهی سازگار نمی باشد.
در این کنفرانس حسن یوسفی اشکوری ، حسن شریعتمداری ، محسن سازگارا ، رضا علیجانی ، عبدالسلام سلیمی ، امیر احمد فکری ، ابراهیم ملکی ، سید احمد شمس ، پیمان عارف ، رضا طالبی و میثم بادامچی به ارائه دیدگاه های خود در رابطه با موضوع همایش پرداختند.
سید احمد شمس فعال سیاسی جنبش سبز به عنوان اولین سخنران این کنفرانس ضمن اشاره به دوران طلایی کوتاه مدت صلح و دوستی و آرامش در منطقه و جهان در اوائل قرن بیست و یکم میلادی که پس از جنگ های متعدد و پی در پی در دهه های گذشته با ارائه طرح گفتگوی تمدن ها از سوی ایران و تصویب آن در سازمان ملل وارد مرحله نوینی شده ، و با اقدامات مثبت برخی از زمامداران باتدبیر منطقه که با برآوردن مطالبات برحق و اولیه اقلیت های شیعه و سنی در کشور خود بر دوستی و همزیستی مسالمت آمیز میان مردم تاکید داشتند همراه بود ، با بروز یازدهم سپتامبر و حوادثی از این دست و بی تدبیری حاکمان منطقه این آرامش کوتاه مدت اکنون به جنگی فراگیر در منطقه بدل شده و باعث ایجاد گروه های تروریستی فراوانی نیز گردیده است.
در ادامه وی ضمن انتقاد از آن چه امروزه به عنوان تبشیر و تکفیر در منطقه و جهان حتی توسط برخی روشنفکران در جریان است اظهار داشت علیرغم پیشرفت هائی که در زمینه تکنولوژی و علوم و فنون و نیز افزایش آگاهی های عمومی و تفکر بشری در قرن بیست و یکم شاهد آن هستیم ، و انتظار می رود در عصر حاضر ، همگام با این پیشرفت ها ، دنیا با مسئله ای تحت عنوان اختیار و آزادی افراد در انتخاب تفکر و دین و مذهب کنار آمده باشد ، و هم چون قرون گذشته ، داشتن عقیده و مذهب و دین ، و یا تعلق به قومیت و نژاد خاص ، باعث آزار و اذیت و حتی گرفته شدن جان عده ای نشود ، اما متاسفانه هم چنان این جاهلیت ، در عصر حاضر هم ، گریبان گیر جوامع مختلف بشری بوده و هست.
پیمان عارف فعال ملی مذهبی مقیم ترکیه به عنوان سخنران بعدی همایش با اشاره به عقب ماندگى جوامع مسلمان گفت: اندیشه برادرى مسلمانان بر زمینه پرسمان عقب ماندگى و پرسش مدرنیته در جوامع مسلمان شکل گرفت و یکى از مهم ترین پاسخ ها به مشکل عقب ماندگى است؛ اگرچه تنها پاسخ نیست ولى یکى از مهم ترین پاسخ هاست.
پیمان عارف با ذکر این سئوال که اندیشه برادری مسلمانان چگونه اندیشه ای است؟ اظهار داشت:”در سه سده گذشته جهان اسلام با پرسمان عقب ماندگی که تحت تاثیر مدرنیته شکل گرفته روبرو بوده است.”
وی افزود: “یکی از پاسخهای ما به این سئوال اندیشه اخوانیت است. در فراز و فرود اخوانیت، امروز شاهد شرایطی در جهان اسلام هستیم که معطوف به شکست سیاسی آن است. در شرایط فعلی اندیشه مذهب گرا بر تنور اختلافات دمیده و می دمد. در حال حاضر شیعه، سنی را سلفی و سنی، شیعه را رافضی می خواند. در چنین شرایطی چگونه می توان از برادری مسلمانان سخن گفت؟! در این زمینه ها پرسشهای جدی وجود دارد که این سمینار قصد پاسخگویی به آن را دارد.
حسن یوسفی اشکوری فعال ملی مذهبی و پژوهشگر دینی مقیم آلمان نیز پیشنهاد گفت و گو میان عالمان و مصلحان دینی شیعه و سنی به‌خصوص در غرب را مطرح کرد و افزود: این گفت وگو ها هم به کاهش تنش های فرقه ای در درون جوامع مسلمان کمک می کند و هم در مغرب زمین از اثرات ویرانگر اسلام هراسی می کاهد و موجب تقویت روحیه مسلمانان غرب نشین می شود.
وی با یاداوری این موضوع که این گفتگوها از حدود هشتاد سال پیش آغاز شد گفت: مصلحان شیعه و سنی در این راه تلاش های مهم و مبارکی کردند و برکاتی نیز حاصل شد ولی متأسفانه پس از انقلاب ایران و به ویژه پس از یازدهم سپتامبر ۲۰۰۱ و اشغال برخی کشورهای اسلامی (افغانستان و عراق) و اخیرا پس از خیزش موسوم به «بهار عربی» و رخدادهای فاجعه بار خاورمیانه و پیدایش جریانهای بنیادگرا و افراطی، تلاش های سلف صالح قرن ما بی ثمر شد.
از دیدگاه وی “نکته مهم این است که چنین گفتگوهایی با روش شناسی پسینی انجام شود. چرا که می دانیم روش کلامی نه تنها به جایی نمی رسد بلکه می تواند به تعمیق اختلافات بیفزاید. این گفتگوها از حدود هشتاد سال پیش اغاز شده و تلاشهای مثبتی در این زمینه به عمل آمده که متاسفانه پس از وقوع انقلاب اسلامی در ایران و حادثه یازده سپتامبر و اخیرا پس از خیزش بهار عربی و رخدادهای فاجعه بار خاورمیانه و فرقه گرایی های اخیر این تلاشها بی ثمر مانده است.”
امیر احمد فکری استاد ایرانی دانشگاه سلجوق قونیه ، یکی از دلایل بروز اختلاف میان مسلمانان را قطع شدن مجاری گفت و گو میان مسلمانان برشمرد و گفت: یکی از عمده ترین مسائلی که در جغرافیای اسلام داشته و داریم این است که ما در سطح اجتماع به عنوان یک انسان مسلمان، معمولا برادران خود را مخاطب قرار می دهیم. ظاهرا همه صبحتها در ارتباط با مذاهب اسلامی در انحصار برادران است. من فکر می کنم یکی از عمده ترین مسائل موجود در مذاهب، وجود نگاه برادرانه است، یعنی وجود نگاه مرد سالارانه ما به مذهب. من فکر می کنم در جغرافیای اسلام مذاهب موجود گرفتار مشکلی به نام بن بست انسان و آدم هستند. ما مدتها است فراموش کرده ایم که همه ما انسانیم و پس از آن مرد و زنیم. اگر لازم است تا شکلی به اجتماع داده شود باید قوانین موجود در دین، هم مردان و هم زنان را در نظر بگیرد.”
وی تاکید کرد که تحمیل یک تفکر در چند سال اخیر، سبب بروز اختلافات مذهبی شده و نحوه برخورد ما برای استفاده از دنیای مدرن عامل این اختلافات گردیده و پیوسته نیز به آن دامن می زند. وی برای حل این بن بست معتقد است که باید دین و مذهب در اجتماع بدور از نگاه جنسیتی طرح گردد و تمامی انسانها اعم از زن و مرد را در بربگیرد.فکری بر این باور است که سبب تمامی این درگیریها قطع شدن کانالهای ارتباطی میان انسانها بایکدیگر در اجتماع است.
محمد تقی کروبی هم که از طریق ویدئو کنفرانس در این همایش شرکت کرده بود گفت یکی از معضلات کنونی اسلام این است که علمای سنتی نسبت به حقوق انسانها بی تفاوت شده اند، اما بیرون افتادن تار موی یک خانم یا قرار گرفتن یک فرد اهل سنت در پستی فریادشان را بلند می‌کند.
وی ادامه داد: امروزه کسانی که اسلام را نمایندگی میکنند به دلیل وابستگی به جریانهای سیاسی اسلام را به گونه ای نشان میدهند که در تضاد با جامعه بین الملل و حتی خواست جوامع مسلمان است، در این شرایط اگر خواهان تغییر و تحول در جامعه هستیم باید به این درک برسیم که باور ها و دیدگاه هایمان را نباید به دیگران تحمیل کنیم.
کروبی با اشاره به جنبش سبز در ایران اظهار داشت:”همه خود را منشا تقوا می دانند، چه اقای جنتی و چه داعش. این ادعاها است که سبب بروز اختلاف می شود. این در حالی است که گرامی ترین انسان ها در نزد خدا و البته نه در نزد دیگران، با تقواترین انسانها هستند.”
وی با اشاره به بیانیه انتخاباتی سال ۲۰۰۹ پدرش مهدی کروبی در جریان انتخابات ریاست جمهوری افزود:”در خلال جنبش سبز در میان مردمی که در خیابان ها بودند کسی از خودی و غیرخودی سخن نگفت و سخن از بحث حقوق شهروندی بود. جنبش سبز یک جنبش اجتماعی و برای احقاق حقوق مدنی است.
ابراهیم ملکی پژوهشگر دینی حوزه علمیه مشهد هم در سخنان خود در این کنفرانس عنوان کرد که بشر با کمک دین توانسته است بسیاری از بندها را از پای انسانها بزداید اما عده ای با نام دین ویا دکان داران دین توانسته اند غل و زنجیر خرافه را بر دست و پای جامعه تحمیل کنند.
ملکی هم چنین اظهار داشت : “علت اینکه جامعه ایران بیش از صد سال است که برای دمکراسی و آزادی مبارزه می کند و همیشه هم درجا میزند عدم شناخت درد است. اگر درد را می شناخت به موفقیت دست می یافت. درد در جوامع بشری حاکمیت مطلقه است. رمه فرض کردن یک جامعه و خود را ارباب یک ملت معرفی کردن است.”
وی افزود: “بشر با کمک دین توانسته است خیلی از بندها را از پای انسانها بزداید. دین، بند آفرین نیست. اما من بر این باورم که به نام دین، دکانداران دین توانسته اند غل و زنجیر جهل و خرافه را بر جامعه حاکم بکنند. چرا که اگر چنین نمی کردند دکانشان از رونق می افتاد. این جماعت نیز به راحتی این دکان را رها نخواهند کرد. مد نظر من دین خاصی نیست. ما باید از تمامی نحله های فکری استفاده و استقبال کنیم. چه دلیلی دارد که بنده در نفی دیگر گروهها گام بردارم. مسئله تکفیر و نجاست کفار و فرق ضاله، تماما، سبب شده تا دکان داران دین بهتر از همیشه قادر به استثمار بشریت باشند.”
رضا علیجانی نویسنده ، فعال سیاسی و عضو شورای فعالان ملی مذهبی مقیم پاریس در سخنان خود که به صورت ویدئو کنفرانس در این همایش پخش شد اظهار داشت : تا زمانی که اهل سنت اجازه ندارند در تهران یک مسجد داشته باشند برگزاری هفته وحدت و حرفی بیش نیست و باید هر گروهی که در مسند قدرت قرار می‌گیرد باید حقوق دیگر مذاهب را رعایت کند.
علیجانی با برشمردن راهکارهایی جهت رسیدن تفاهم میان مسلمانان گفت: اگر عزم جدی برای وحدت باشد و بر مشترکات تاکید شود و مولفه های وحدت بخش تبلیغ شوند و اختلافات به داوری خداوند احاله شوند میتوان به تغییر مسیراز اختلاف به سوی همدلی و وحدت در میان مسلمانان امیدوار بود.
سید حسن شریعتمداری فعال سیاسی مدنی مقیم آلمان که او هم به صورت ویدئو کنفرانس در این کنفرانس شرکت کرده بود در بخشی از سخنان خود گفت: همزیستی بین مسلمانان بدون جدائی نهاد دین از نهاد حکومت ممکن نیست و تا دولتها از دخالت و دست‌اندازی به باورهای مردم دست بر ندارند و تا آزادی ادیان ومذاهب تامین نشود ومذاهب مختلف امکان ابراز آزادانه عقاید خود را نداشته باشند و مورد تبعیض قرارگیرند، همزیستی آنها در درازمدت ممکن نخواهد بود.
وی ضمن تبیین فعالیت های دارالتبلیغ اسلامی که توسط پدرش آیت الله سید کاظم شریعتمداری در دهه های قبل در قم راه اندازی شده و ضمن ارتباط موثر با مراکز دانشگاهی کشورهای اروپایی و آمریکا و نیز اندیشمندان اهل سنت در سوریه و مصر و ترکیه توانسته بود همدلی و دوستی میان مسلمانان و پیروان دیگر ادیان را گسترش دهد اظهار امیدواری کرد که در آینده هم بتوان این فضا را مجددا در کشورهای اسلامی به وجود آورده و از فضای کنونی دشمتی و عداوت میان مسلمانان فاصله گرفت.
او از کشورهایی چون ترکیه خواست تا در راستای تنش زدایی و همزیستی مسالمت امیز میان فرق اسلامی تلاش کنند.وی در پایان گفت که این اوضاع زمانی بهبود خواهد یافت که اسلام سیاسی جای خود را به جدایی دین از سیاست بدهد.
عبدالسلام سلیمی پور پژوهشگر و جامعه شناس اهل تسنن در این کنفرانس اظهار داشت: “دو گفتمان توسعه گرا و توسعه طلب در میان قدرتهای جهانی وجود دارد. با توسعه طلبی نمی توان در میان ملتهای جهان نفوذ پیدا کرد. همانطور که شوروی علیرغم سیطره بر نصف جهان نتوانست دوام بیابد.”
وی افزود: “ترکیه و مالزی دو مثال برای کشورهای توسعه گرای اسلامی اند که سعی میکنند رابطه خود را با کشورهای اسلامی از طریق روابط تجاری، اقتصادی و صنعتی تحکیم بخشند، بنابراین همه از آنها استقبال می کنند.” سلیمی تاکید کرد: “در تمام جهان اسلام سه گروه وجود دارند؛ گرایش اسلامی میانه رو مانند اخوان در کشورهایی عربی، حزب عدالت و توسعه در ترکیه و اصلاحطلبان در ایران که تقریبا حمایت پنجاه درصد را دارند، دوم، سکولارها و لیبرالها که ۲۵ درصد مردم با آنها هستند و بقیه نیز اسلامگرای تندرو هستند.”
او خاطرنشان کرد: “هرگز نمی توان هیچ گروهی را حذف کرد و هیجکدام را نیز نباید بخاطر عقیده به تروریسم متهم کرد.” وی عامل وحدت مسلمین را دوری از توهین و اتهام به همدیگر دانست حتى اگر مطمین باشند که طرف مقابل مقصر است.
محسن سازگارا فعال سیاسی مدنی مقیم آمریکا دیگر سخنران این کنفرانس که از طریق ویدئو کنفرانس با حاضرین گفتگو می‌کرد جنبش سبز در ایران را نقطه عطفی در جنبش آزادیخواهی مردم ایران و زمینه ساز برابری و اخوت در جامعه” دانست.
او در ادامه اظهار داشت : اکثریت مردم ایران را مسلمانان معتدلی تشکیل میدهند که هم می‌خواهند دین داشته باشند و هم خواهان آزادی و شاد بودن هستند و باید جامعه مدنی ما باید از جامعه سیاسی ما جدا باشد.
وی با اشاره به همزیستی مسلمانان در کنار یکدیگر اضافه کرد: ما باید نگاه توسعه گرا را تبلیغ و تشویق کنیم که مبتنی بر گسترش همکاری ها و تبادل فرهنگی و نهایتا اقتصادی است، و همه فرق اسلام یکدیگر را بپذیرند.
سازگارا با اشاره به گفتمان غالب روشنفکری کشور گفت: اکنون قرائت حداقلی از دین و اینکه حکومت نباید با دین و ایمان مردم کاری نداشته باشد و قدرت خود را در نهاد های دینی جست و جو نکند به گفتمان غالب روشنفکری در ایران تبدیل شده است.
وی با اشاره به دوران قبل از نهضت مشروطیت و آغاز فکر نوگرایی، آزادیخواهی و محدود کردن قدرت شاه گفت که روشنفکران برای رسیدن به این اهداف، نیازمند متحدانی برای خود بودند که به نظر می رسد بهترین گزینه در این خصوص روحانیون هستند که هم بازار در دست آنان بود و هم دارای آگاهی بودند. به این ترتیب روحانیونی چون نائینی این همکاری را پذیرفتند. همین روند به گونه ای دیگر در شکل گیری جریان ملی شدن صنعت نفت نیز مشاهده شد و بعد از آن نیز همکاری میان روشنفکران و روحانیت به تناوب شکل گرفت و ادامه یافت.
رضا طالبی روزنامه نگار اهل سنت ساکن استانبول به عنوان سخنران دیگر این همایش با اشاره به قرائت های مختلف از اسلام در ایران و ترکیه و عربستان گفت : امروزه در افغانستان بسیاری قربانی اسلام طالبانی هستند و در ایران قربانی اسلام صفوی و در سوریه قربانی اسلام داعشی.
میثم بادامچی استاد محقق دانشگاه “اگه” ترکیه به عنوان آخرین سخنران این همایش گفت: باید نشان بدهیم که مسلمان بودن مغایرتی با دموکراسی خواهی ندارد و باید حقوق بشر در فقه سیاسی لحاظ شود و بر اساس آن بسیاری از احکام اسلام بازنگری شوند.
لازم به ذکر است با توجه به این که این همایش اولین نشست مستقل ایرانیان و فعالان سیاسی مدنی مقیم ترکیه بوده و برخی مراکز رسمی برگزاری چنین کنفرانسی را بر نمی تابیدند با تهدید برخی اساتید و دانشجویان و فعالان اقتصادی و اجتماعی سعی در برگزار نشدن این همایش به صورت های مختلف از جمله ایجاد شایعه در میان پناه جویان ایرانی مقیم ترکیه را داشتند که خوشبختانه با بی اثر بودن این اقدامات اولین نشست مسقل فعالان ایرانی مقیم ترکیه با موفقیت برگزار گردید.
انتشار و پخش شب نامه در فضای مجازی توسط برخی چهره های مشکوک در اروپا و آمریکا و تماس با برخی سخنرانان کنفرانس پیش از برگزاری آن به منظور منصرف نمودن ایشان جهت شرکت در این همایش از جمله اقدامات برخی مراکز رسمی و افراد خاص در دیگر کشورها بود که در راستای اقدامات تخریبی در ترکیه برای لغو برگزاری این کنفرانس صورت گرفته بود اما خوشبختانه تمامی اقدامات مذکور تاثیر گذار نبوده و با برگزاری اولین نشست مستقل فعالان سیاسی مدنی ایرانی در ترکیه انتظار می رود برنامه هایی از این دست نیز در آینده با موفقیت برگزار شود.
این گزارش از سایت «نگام» بازنشر شده است