مصاحبه با راديو دويچه وله آلمان؛ منابع فقهی حکم اعدام

گزارشي از ميترا شجاعيnn۱۰ اکتبر روز جهانی مبارزه با اعدام است. در ایران صدور حکم اعدام برای برخی جرائم، ریشه فقهی و دینی دارد. حسن یوسفی اشکوری، نواندیش دینی می‌گوید زمینه تغییر این قوانین بر اساس فقه و دین وجود دارد. nnاز سال ۱۸۶۳ که برای اولین بار در دنیا کشوری (ونزوئلا در آمریکای جنوبی) حکم اعدام را لغو کرد تا کنون تنها حدود نیمی از کشورهای دنیا به این موج پیوسته‌اند. تعداد کشورهایی که حکم اعدام در آنها لغو شده تنها کمی بیشتر از تعداد کشورهایی است که هنوز این حکم در آنها اجرا می‌شود. ۹۷ کشور دنیا همچنان بر این اعتقادند که مجازات اعدام در کشورهایشان راه مناسبی برای اجرای نظم و عدالت است. ۱۰۱ کشور دنیا اما متقاعد شده‌اند که اعدام نه عدالتی را اجرا می‌کند و نه نظمی را برقرار و به همین دلیل این مجازات را از قوانین‌شان حذف کرده‌اند.nnبرخی از کشورها نیز مجازات اعدام را همچنان در قوانینشان حفظ کرده‌اند اما از صدور و اجرای آن خودداری می‌کنند. در یک سال گذشته کشور پاکستان پس از پنج سال حکم اعدام را برای اسلام‌گرایان اجرا کرد.nnترکیه نیز پس از کودتای نافرجام در این کشور اعلام کرده که قصد دارد مجازات اعدام را بار دیگر به قوانینش برگرداند.nnدر میان کشورهایی که همچنان مجازات اعدام را صادر و اجرا می‌کنند، کشورهای مسلمان بیش از همه به چشم می‌خورند. به گزارش سازمان عفو بین‌الملل در حال حاضر ۱۳ کشور مسلمان برای جرم ارتداد (بازگشتن از دین اسلام) و ۹ کشور مسلمان برای رابطه جنسی میان دو مرد حکم اعدام صادر می‌کنند.nnجمهوری اسلامی ایران در میان کشورهای مسلمان بیشترین تعداد اعدام‌شدگان را دارد. بنا بر آمارهای رسمی ایران، بیشترین تعداد افرادی که اعدام می‌شوند جرائم مربوط به مواد مخدر مرتکب شده‌اند.nnاخیرا مجلس شورای اسلامی ایران طرحی را ارائه کرد که بر اساس آن افرادی که برای بار اول یا به مقدار کمی مواد مخدر حمل کرده باشند محکوم به اعدام نشوند.nnعنوان اتهامی قاچاقچیان مواد مخدر در ایران “افساد فی‌الارض” است که حکمی دینی است و در قوانین فقهی و قرآن ریشه دارد.nnحسن یوسفی اشکوری پژوهشگر دینی اما می‌گوید در قرآن برای فساد فی‌الارض حکم اعدام آورده نشده است.nnاین عالم دینی به دویچه‌وله می‌گوید: «این که امروز حکم اعدام را در این وسعت اجرا می​کنند، هیچ مبنایی در فقه و شریعت اسلامی ندارد. اساسا مسئله افساد فیالارض که در چند جا از آیات قرآن آمده، به صورت عام و به صورت کلی آمده. یعنی هر نوع فساد، هر نوع تباهی، هر نوع کار خلاف و برای هیچ یک از اینها اصلا در قرآن مصداق تعیین نشده، مورد مشخص نشده. یک عنوان کلی است. مثل اینکه فرض بفرمایید که می‌گوییم ظالمین، ستمگران یا فاسدان، فاسقان و امثال این‌ها که در خود قرآن به صورت عام به ​کار رفته یعنی اصطلاحی​‌ست برای یک نوع جرم یا یک نوع انحراف و یا یک نوع اعمال خلافی که ممکن است بعضی​ها انجام بدهند و نه مصداقش در قرآن تعیین شده و نه حکمش مشخص شده است.»nnاشکوری معتقد است با برقراری حکومت اسلامی در ایران و از زمانی که آیت‌الله خمینی اعلام کرد “فقه برنامه عملی حکومت است” جمهوری اسلامی سعی در وسعت دادن به احکام شریعت به خصوص در مورد جرائم و مجازات‌ها کرده تا به این وسیله هر مخالف سیاسی و هرکسی را که انتقادی کند به اتهام مفسد فی‌الارض حذف کند.nnاین پژوهشگر دینی تاکید می‌کند که تاکنون هیچ یک از علما و فقهای شیعه هیچ نوع از مواد مخدر را حرام شرعی اعلام نکرده​‌ا‌ند. به گفته یوسفی اشکوری: «بنابراین آقای خامنه​‌ای به​ عنوان رهبر جمهوری اسلامی و ولی فقیه نظام که فتوای شرعی او نافذ است و بناست اجرا بشود یا دستگاه قضایی که در راس آن مثلا یک مجتهد قرار دارد باید به این سئوال پاسخ بدهند که اساسا شما بر چه اساسی قاچاقچیان مواد مخدر را اعدام می​کنید؟»nnمحاربه؛ حکمی برای سرکوب مخالفان جمهوری اسلامیnحداقل ۲۴ زندانی هم‌اکنون در زندان‌های ایران به اتهام محاربه منتظر اجرای حکم اعدامشان هستند. تمامی زندانیان عقیدتی که از اول انقلاب تا کنون اعدام شده‌اند با همین اتهام روبرو بوده‌اند.nnمحاربه به معنای “جنگ با خدا” حکمی است که در قرآن تعریف شده و مجازاتش به صلیب کشیده شدن است. اما یوسفی اشکوری می‌گوید: «طبق نظر اکثر فقهای شیعه و از جمله خود آیت‌الله خمینی محاربه عبارت است از اقدامی مسلحانه که به صورت فردی یا گروهی، در کوچه و خیابان با شمشیر برافراشته انجام می‌شود و موجب ترس و اخافه و ارعاب در میان مردم می‌شود.»nnاشکوری می‌گوید چنین اتفاقی حتی یک بار هم در طول تاریخ جمهوری اسلامی نیفتاده مگر مواردی مشابه در اوایل دهه ۱۳۶۰ و از سوی طرفداران سازمان مجاهدین خلق اما پس از آن دیگر هرگز نظیر چنین مواردی دیده نشده است.nnاشکوری ادامه می‌دهد: «امروز جمهوری اسلامی این اتهام را هم مانند افساد فی‌الارض خیلی گسترده تعریف کرده و هرنوع مخالفت و دشمنی با حکومت را به معنای محاربه با خدا و رسول و جمهوری اسلامی می‌گیرد که اصلا در معنای اولیه محاربه جمهوری اسلامی وجود نداشته. این یک تحول معنایی بسیار منفی است که خلاف فقه و خلاف شرع است.»nnاین اندیشمند دینی می‌گوید: «حالا بر فرض هم اگر ۱۴۰۰ سال پیش حکمی در جایی اجرا شده دلیلی ندارد امروز فقها همان کار را انجام دهند.»nnاشکوری معتقد است همان گونه که درباره بسیاری از احکام مربوط به زنان یا فساد فی‌الارض و مانند اینها می‌شود حکم جانشین در نظر گرفت برای محاربه هم قطعا می‌توان “بر اساس ادله و کلیات و مبانی که از قرآن و اسلام و سنت می‌گیرند” حکمی عادلانه‌تر، منطقی‌تر و مفیدتر را جایگزین کنند.nnحکم قصاص برای محدود کردن توحش عرب جاهلی بودnnپس از قاچاقچیان مواد مخدر، مورد بحث‌ترین اعدام‌ها در ایران مربوط به حکم قصاص است؛ حکمی اسلامی که بر اساس آن در قتل عمد، خانواده مقتول حق دارند برای قاتل تقاضای حکم اعدام کنند یا او را ببخشند و یا تقاضای دیه کنند.nnحکم قصاص در نص صریح قرآن آمده است اما یوسفی اشکوری معتقد است این حکم مربوط به زمان جاهلیت و موقعی بوده که اگر قتلی اتفاق می‌افتاد افراد قبیله مقتول می‌توانستند تمامی افراد قبیله قاتل، حتی آنانی را که هیچ نقشی در قتل نداشته‌اند بکشند.nnاشکوری می‌گوید: «طبق قاعده و سنت ثار (خونخواهی) که در عرب جاهلی وجود داشت، به جای یک جنازه گاهی صدها جنازه به زمین می​‌افتاد. قرآن در جهت محدود کردن خشونت، این حکم را صادر کرد. ولی امروز همین قاعده​‌ای که برای محدود کردن خشونت بود، برای توسعه خشونت به ​کار برده می‌​شود.»nnاز این گذشته این پژوهشگر دینی معتقد است که امروزه مسئله قتل دیگر یک مسئله شخصی و خصوصی نیست بلکه به حکومت و قانون مربوط است بنابراین باید مثل اکثر کشورهای دنیا حکومت برای آن یک مجازات مشخص در نظر بگیرد، نه خانواده مقتول.nnاو می‌گوید: «حکومت امروز می​تواند براساس مصلحت نظام و فقه‌المصلحه‌ای که آقایان می​گویند، در این باره تصمیم بگیرد و به نظر من باید تصمیم بگیرد که حکم اعدام را همان گونه که در اکثر کشورهای دنیا امروز لغو شده در ایران لغو بکند، برای این که این حکم مفید به فایده​‌ای نیست.»nnاعدام برای همجنس‌گرایان ریشه در شریعت یهودیت داردnnیکی دیگر از مواردی که در ایران و نیز در هشت کشور اسلامی دیگر حکم اعدام برایش در نظر گرفته شده، رابطه جنسی میان دو مرد یا همان لواط است.nnیوسفی اشکوری می‌گوید اگرچه رابطه‌ جنسی میان دو مرد یا دو زن در قرآن تقبیح شده اما حکمی برایش در نظر گرفته نشده است و احتمالا سختگیری در این مورد به شریعت یهود برمی‌گردد.nnاین نواندیش دینی می‌گوید حتی اگر در گذشته نیز چنین حکمی برای همجنس‌گرایی وجود داشته امروزه با توجه به تغییرات صورت گرفته در این زمینه باید این حکم تغییر کند. او می‌گوید: «اصلا مسئله همجنسگرایی با مسئله لواط به لحاظ موضوع دو موضوع متفاوت است. لااقل آن​هایی که صحبت از همجنسگرایی می‌کنند یا آن را تحلیل علمی می‌کنند، امروز این را کاملا متفاوت می​‌بینند. یک حکم فقهی ما داریم و می​‌گوییم حکم تابع موضوع است. امروز مسئله همجنسگرایی موضوعا دیگر آن موضوع لواط و مساحقه (رابطه جنسی میان دو زن) گذشته نیست. اساسا می‌گویندتغییر هورمونی​ست یا مسائل دیگری​ست که البته من در این زمینه صاحب نظر نیستم، باید پزشکان در این زمینه اظهارنظر بکنند. ولی اگر پزشکان و متخصصان گفتند که این یک موضوع کاملا متفاوت و تازه است، بنابراین آن حکم گذشته در مورد لواط هم به​ خودی خود بلاموضوع و ملغی می​شود.»nnزمینه تغییر قوانین در اسلام وجود داردnnحسن یوسفی اشکوری تاکید می‌کند که در میان فقهای شیعه و سنی کسانی که مانند او بیندیشند و معتقد به تغییر در احکام دینی باشند، زیاد نیستند اما با این همه او معتقد است راه برای تغییر باز است.nnاو می‌گوید: «من امیدوار نیستم در کوتاه مدت تغییرات بینشی یا اجتهادی زیادی در علما پیدا بشود. اما سیرحوادث را اگر در نظر بگیریم و الان را با ۳۰ـ ۲۰ سال پیش مقایسه کنیم، به نظر من به کندی تغییرات صورت می​گیرد و من تصور می‌کنم در آینده​ای نه چندان دور تغییرات قابل توجهی در بینش فقها به​ وجود خواهد آمد وآنها هم خواهند فهمید که واقعیت‌ها بی‌رحمتر ازآنند که آدم بخواهد لجاجت و سماجت کند، واقعیت‌ها را نادیده بگیرد و همچنان برای مسائل تازه راه‌حل‌های کهنه ارائه بدهد.»nnnفايل صوتي مصاحبه:n[Audio:2016-10-10.mp3]nnمأخذ:nhttp://www.dw.com/fa-ir/%D8%A7%D8%B4%DA%A9%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%B1%D8%A7%D9%87-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1-%D8%AD%DA%A9%D9%85-%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D9%85-%D9%88-%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%A2%D9%86-%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%AF-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF/a-36009334n

Share:

More Posts

Send Us A Message