دونالد ترامپ، چهره جنجالی این سال های آمریکا و جهان، پس از سال ها تلاش و پایداری و در واقع سماجت درخور تحسینی، بار دیگر با اقتدار بیشتر به کاخ سفید بازگشت و عنوان ریاست جمهوری ایالات متحده آمریکا را به خود اختصاص داد.
در باره ترامپ و به ویژه نقش او در مناسبات داخلی آمریکا و به ویژه در مناسبات جهانی سخن بسیار گفته شده و بسیار هم گفته خواهد شد اما در این میان یک سخن ظاهرا مورد توافق همه است و آن این که ترامپ علاقه ای به لشکرکشی و جنگ در جهان ندارد و از این رو معمولا مدافعانش او را صلح طلب می دانند. چنین می نماید که این دعوی فی الجمله درست باشد و من هم در این سال ها تنها صفت مثبت او را همین ویژگی دانسته ام. به ویژه که او عمدتا به تحولات درونی جامعه آمریکا نظر دارد و حسب ادعا می خواهد آمریکا را به دوران «عظمت» برگرداند. او متوهمانه و به گزاف در هفته پیش اعلام کرد: پنجم نوامبر (روز انتخابات)، آمریکا آزاد خواهد شد!!
اما به راستی آدمی چون ترامپ و حامیان پرشورش مخالف جنگ و مدافع صلح در آمریکا و در جهانند؟! شاید به واقع چنین پنداری وجود داشته باشد اما شخصیت، افکار و سیاست های ترامپ خلاف آن را نتیجه می دهد. او و حامیانش به صورت مغالطه آمیزی می گویند در طول چهار سال زمامداری ترامپ، هیچ جنگی رخ نداده است! این حرف به صورت نظری و انتزاعی درست است اما حداقل می توان پرسید آیا در آن چهار سال (1916-1920) زمینه جنگی در آمریکا و در جهان پدید آمده و دولت آمریکا به شکلی در آن مداخله نکرده است؟ پاسخ آشکارا منفی است. در این صورت برای کار نکرده (به هر دلیل) جایزه به کسی داده نمی شود. برای تقریب ذهن پرسیدنی است که اگر یازدهم سپتامبر 2011 در مرکز تجاری آمریکا اتفاق می افتاد، ترامپ در قامت تاجر و در عین حال رئیس جمهور کشور، چه واکنشی نشان می داد؟ صد البته دیکته نانوشته غلط ندارد!
با این همه عدم علاقه به جنگ طلبی ترامپ به هر دلیل مثبت است و در حد خود مورد توجه، اما فکر نمی کنم کسی منکر باشد که ترامپ و در واقع ترامپیسم استعداد فراوانی برای خشونت ورزی و هماوردی در داخل و خارج از آمریکا داشته و دارد و این بالقوه و گاه بالفعل مستعد درگیری و خشونت ورزی و احیانا جنگ است. کارنامه چهار ساله او در کاخ سفید این را نشان می دهد.
در مقام مدلل کردن این دعوی می توان فهرستی طولانی ار افکار و رفتار ترامپ در طول چهار سال ریاست جمهوری اش ارائه داد. در اینجا به عنوان نمونه به دو مرحله از سیاست داخلی و خارجی وی اشاره می شود.
در سیاست داخلی از دوران ظهور ترامپ در عرصه سیاست آمریکا تا کنون، وی استعداد شگرفی در ایجاد نفرت و کینه و دشمنی در میان جوامع مهاجرتی و شدیدا متکثر آمریکا از خود بروز داده است که البته در عمل به دوقطبی شدن جامعه منتهی شده است. چنان که آگاهان می گویند، هیچ وقت جامعه آمریکا به اندازه این هشت سال اخیر دو پاره و قطبی و خطرناک نبوده است. از پیامدهای چنین وضعیتی شورش ماه ژانویه 2021 حامیان وحشی ترامپ و حمله به کنگره آمریکا بوده است. این اولین بار است که در کشوری مانند ایالات متحده، که به پیشرفته ترین دموکراسی جهان شهرت دارد، شماری از شهروندان ظاهرا عادی این کشور به نهاد و نماد دموکراسی یعنی کنگره مسلحانه (حداقل با سلاح سرد و چماق) حمله بکنند و وحشیانه نمایندگان را گروگان بگیرند. گفتن ندارد که زمینه ساز چنین رخدادی، حتی اگر ترامپ بدان فرمان نداده باشد، نفرت پراکنی و افکار بحران آفرین ویژه ترامپ و در نهایت عدم پذیرش نتیجه انتخابات و اصرار بر دزدیده شدن آرای او بوده است. در تداوم آن وی، به رغم قبول نتیجه انتخابات توسط نهادهای رسمی حتی معاون اول خود او و بزرگان حزب مطبوعش، در مراسم تحلیف ریاست جمهوری منتخب حضور نیافت و نفرت را به اوج رسانید. این اقدام نیز در تاریخ آمریکا بی سابقه بوده است. این بار نیز مردم آمریکا خوش شانس بودند که این آدم انتخاب شد و گرنه شواهد نشان می داد که اگر چنین نمی شد، این بار خشونت ها آشکارتر می شد و شاید هم کار به جنگی داخلی کشیده می شد؛ به ویژه که در آمریکا حمل سلاح آزاد است و حزب ترامپ و به طور خاص حامیان ترامپ، مسلح به انواع سلاح گرم و سرد هستند. این در حالی است که در سیستم انتخاباتی آمریکا در حد قانع کننده ای سلامت انتخابات تضمین شده است. به همین دلیل تا کنون تمامی نامزدهای انتخاباتی بدون هیچ گونه اعتراضی نتیجه را پذیرفته اند و به طرف پیروز تبریک گفته اند. کاری که در زمانی اوباما انجام داد و اخیرا نیز هریس و بایدن. گراف نیست گفته شود قلدری و طغیان در شخصیت چنین آدمی است که در وضعیتی خاص می تواند منشاء خشم و خشونت و جنگ بشود.
در هرحال چنین آدمی نامش هرچه باشد، نمی توان او را مخالف جنگ و در مقابل حامی صلح دانست. زیرا خشونت و ایجاد نفرت و نژادپرسی و دیگر ضدیت های آشکار و مستمر ترامپ و ترامپیسم، خود لاجرم می تواند به جنگی واقعی و خونین در کوچه و خیابان منتهی شود؛ فاجعه ای که به هر دلیل (از جمله وجود نهادهای تا حدود قدرتمند داخلی و مدنی آمریکا) تا کنون رخ نداده است. البته در این سال ها حتی نهادهای کنترل کننده امنیتی و قضایی نیز نتوانسته اند از مهار چنین آدمی بر بیایند؛ از این پس هم تقریبا ناممکن است!! می توان با ابزارهای قانونی نیز قانون و دموکراسی را ذبح کرد!
اما چهره دیگر جنگ افروزی ترامپ در ارتباط با سیاست خارجی اوست. نمونه آشکار آن، سیاست خاورمیانه ای او تا کنون بوده است. درست است که هر دو حزب بارها اعلام کرده اند که با تمام قدرت و امکانات به بقای اسرائیل به هر قیمت متعهدند و در این بیش از یک سال اخیر هم بایدن و هریس بدون هیچ تردید و پرده پوشی از تمام جنایات دولت این کشور و ارتش نسل کش و ویرانگر آن حمایت کرده و از هیچ کمک مالی و تسلیحاتی دریغ نکرده و نمی کنند و بدان افتخار هم می کنند، اما دموکرات ها حداقل در ظاهر و لفظا هم گاه از سر دموکراسی خواهی! یادی هم از حقوق فلسطینی ها و قربانیان غالبا زن و کودک غزه و بیروت و حقوق شان می کنند ولی ترامپ حتی یک بار به یاد ندارم که همین کار را هم کرده باشد؛ بلکه برعکس، همواره به بایدن و هریس خرده گرفته که به قدر لازم به اسرائیل و نتانیاهو کمک نکرده است!! در این یک سال پیوسته در دانشگاه ها و خیابان های آمریکا در اعتراض به نسل کشی اسرائیل تظاهرات گسترده در جریان بوده و البته پلیس هم با شدت همه را سرکوب کرده است. اما آقای ترامپ بارها و بارها با ادبیات خاص خود به دولت حاکم حمله کرده که چرا می باید اصولا راهپیمایی اعتراضی صورت بگیرد! آیا این بدان معناست که از این پس او تمامی اعتراضات را نه تنها سرکوب بلکه از کشته ها پشته خواهد ساخت؟ هرچند در عمل ممکن نخواهد بود!
گرچه دقیق نمی دانیم که وی این بار در کاخ سفید چه خواهد کرد ولی مجموعه شواهد (از جمله افکار و اعمال چهار سال قبل و یک سال اخیر وی) می تواند ما را مطمئن سازد که ترامپ قاعدتا این بار نیز بیش از پیش به یاری دوست همفکر دیرینش نتانیاهو خواهد آمد و دست او را برای «تمام کردن کار» (جمله ای مبهم که ترامپ بارها تکرار کرده و اعلام کرده نتانیاهو باید کار را تمام کند)، کاملا باز خواهد گذاشت و در ویرانی فلسطین و لبنان و احیانا ایران تمام قد یاری اش خواهد کرد. استقبال و خرسندی آشکار نتانیاهو از بازگشت تاریخی!! وی به کاخ سفید بی دلیل و در واقع به طمع نیست!
البته ترامپ و حامیانش مدعی اند که جنگ غزه و لبنان و اکراین در ریاست جمهوری او در اولین فرصت تمام خواهد شد. بله! ممکن است اما چگونه؟ و به چه قیمتی؟ و در چه وضعیتی؟ تجارب گذشته و منطق سیاسی آدمی چون ترامپ نشان می دهد که او احتمالا با اعمال فشارهای متنوع سیاسی و اقتصادی و در واقع با انجام «معامله»، طرحی مشابه «معامله قرن» یا «پیمان ابراهیم» را به جریان خواهد انداخت و پیش خواهد برد. در این صورت، با اعطای تمام امتیازات به طرف متجاوز و بذل و بخشش هایی از سرزمین های فلسطینی به اسرائیل و گسترش قلمرو اشغالی آن کشور، تلاش می کند چیزی به نام «صلح»!! برقرار کند و خود را پیامبر صلح در خاورمیانه معرفی کند! اقدام ظالمانه ای که دفعه پیش انجام داد. در ارتباط با روسیه و اکراین نیز احتمالا خواهد کوشید با بخشیدن قسمت هایی از خاک اکراین به دوستش جناب پوتین، «صلحی پایدار»!! پدید آورد. تا کنون شیوه ترامپ آن بوده که با معامله یک طرفه و اشغالگران به قول خودش صلح برقرار کند! آیا این نامش صلح طلبی و صلح است؟! هرچه هست در عمل موقت خواهد بود.
در این میان آنچه موجب شگفتی است این است که عده ای چنین دروغ بزرگ و شگردی را باور کرده و آن را به عنوان امتیاز برای ترامپ به ویژه در قیاس با رقیبش کامالا هریس به رخ می کشند. شگفتی بیشتر آن است که شماری از عربان و یا عرب تباران مسلمان آمریکا نیز، گویا از نفرت به حقی که از کاخ سفیدنشینان کنونی در ارتباط با حمایت مستقیم و غیر مستقیم از کشتار وحشیانه غزه و لبنان دارند، به امام زاده ترامپ دخیل بسته و به وعده ی برقرار صلح ترامپی در خاورمیانه دل خوش کرده اند! در این باب فقط می توان گفت «من جرّب المجرّب حلّت به الندامه»! گویا اینان بر خلاف هشدار قرآن به «بیت عنکبوت»، که «سست ترین بیت است»، امید بسته اند! (تلمیح به آیه 41 سوره عنکبوت). چگونه می تواند از فردی آتش افروز و حامی جانیان و متجاوزان انتظار صلح طلبی و عدالت خواهی داشت؟
در هرحال اگر به منطق امور و مجموعه ده سال از جمله در همان چهار سال ریاست جمهوری ترامپ توجه کنیم می توان نتیجه گرفت که:
اولا، دونالد ترامپ هرگز نمی تواند مخالف خشونت و جنگ باشد؛ اگر تا کنون در جنگی حداقل مستقیما درگیر نشده است، به دلیل عدم ایجاد زمینه و یا عدم نیاز به اعمال قوه قهریه بوده است. با استفاده از ضرب المثل مشهور می توان گفت بی بی از بی چادری خانه نشین بوده است! مگر ترور قاسم سلیمانی در عراق یک جنایت (صرف نظر از این که او چه بوده و چه کرده است) نبوده و نامش «ترور» نیست؟ اگر در پی آن جنگی در نگرفته است، دلایل دیگری دارد. چگونه ممکن است یک تروریست، که از قضا بدان افتخار می کند، می تواند عنوان مخالف جنگ و مدافع صلح باشد؟! فقط مهم آن است که چه کسی می میرد و چه کسی زنده ماند و خود را پیروز می نمایاند!
ثانیا، در سیاست داخلی پس از پایان جنگ های داخلی آمریکا، ترامپ بیشترین و عمیق ترین بستر لازم را تا این لحظه برای خشونت و احیانا جنگ داخلی فراهم کرده است. وی هرچند شعار احیای عظمت آمریکا را می دهد ولی در چهار سال گذشته دولت آمریکا در نازل ترین حد خود در روابط بین الملل بوده است. راستی در آن چهار سال «عظمت آمریکا» در کجا و در چه مرتبه ای بوده است؟ واقعیت این است که در دوران ترامپ دولت آمریکا و در نتیجه مردم آمریکا تحقیر نشده اند.
ثالثا، در سیاست خارجی به ویژه در سیاست خاورمیانه ای ترامپ، او تا کنون خود اقدام به جنگی نکرده است ولی بیشترین جنگ افروزی را عملا انجام داده است. به یقین یکی از عوامل رخداد هفتم اکتبر 2023، یأس و استیصال مطلق فلسطینی ها از احیای آرمان فلسطین یا حداقل رفع هر نوع اشغالگری در ارض مادری و آبا و اجدادی خود به ویژه پس از معامله قرن و پیمان ابراهیم دستپخت تلخ ترامپ بوده که البته بیش از پیش زمینه های لازم برای گسترش بنیادگرایی اسلامی و حتی عربی و اعمال خشونت پدید آورده است.
هرچند چکمه هیتلر برای پای ترامپ گشاد است اما گزاف نیست گفته شود که ترامپ و ترامپیسم مستعد راه انداختن نازیسم و فاشیسم جدید در آمریکا و در جهان است. بهترین دلیل آن ادبیات نازیستی او و روابط خوب و صمیمانه اش با دیکتارتورها و هیتلرهای دیگر است. نمونه اعلای آن حمایت بی دریغ ترامپ از نتانیاهو و باز گذاشتن دست او در نسل کشی و ارتکاب جنایات جنگی است. در واقع ترامپ خود یک نتانیاهو است که البته با سایز آمریکایی و به میزان ابرقدرتی اش خطرناک تر است.
جان کلام آن است که افراد «متوهم»، «خودشیفته» و مهم تر مدعی «رسالت آسمانی» (سه ویژگی بارز دوتالد ترامپ) برای رهایی آدمیان، می توانند در عمل خطرناک ترین باشند. در واقع اینان همان ها هستند که وعده بهشت می دهند اما جهنم می آفرینند. در چهار سال گذشته ترامپ در این مسیر حرکت کرده هرچند خوشبختانه در عمل چندان موفق نبوده ولی این بار، با توجه به این واقعیت که این بار دستی بازتر دارد، شاید موفق شود. صد البته «گر فلکشان بگذارد که قراری گیرند»! این که در دوران زمامداری قبلی ترامپ، جنگ سوم جهانی رخ نداده، باید خدا را شکر کرد!
واپسین نکته آن است که:
آنچه گفته شد بر حسب الزام به منطق امور و تجارب ده ساله استپ که البته مرتبط است با موضوع این نوشتار و نه بررسی شخصیت و کارنامه ترامپ در امور دیگر. حال در چهار سال آینده دقیقا چه خواهد شد، هیچ نمی دانم و فکر نمی کنم کسی هم بداند. اما امیدوارم که ترامپ هم از حوادث روزگار درس های لازم را گرفته باشد و حداقل کمی خردمندانه تر عمل کند. هرگز هدف سیاه / سفید کردن ترامپ و هیچ فرد دیگری نیست، ارائه دیو و دلبر، رهزن عقل است و خلاف آشکار عینیت ها، ترامپ هم نه دیو است و نه دلبر. شاید تشکیل کابینه ترامپ تا حدودی سمت و سوی آینده را در چهار سال آینده روشن کند. خدا به خیر کند!
جمعه 18 آبان 1403