راستی اگر امام حسین وارد کوفه می شد چه اتفاق می افتاد؟

این روزها دهه اول ماه محرم است و ایام سنتی عزاداری ها و سوگواری ها. متأسفانه در این ایام در مجالس و محافل مذهبی در باره هرچیزی صحبت می شود جز ماجرای اصلی و آن این که هدف اصلی و اولیه عزیمت حسین بن علی به سوی کوفه و عراق چه بوده است؟ عموما حول واقعه کربلا و عاشورای محرم سال ۶۱ هجری سخن می گویند؛ روضه خوانها روضه می خوانند، مداحان نوحه می خوانند و اشک می گیرند و وعده بهشت تضمینی می دهند و البته روشنفکران مذهبی و مدرن و احیانا دانشگاهی نیز یا به تأویلات گاه شگفت دست می زنند و یا حول و حوش حرکت امام حسین از آغاز تا پایان تفاسیر تاریخی و جامعه شناسانه و احیانا روان شناختی ارائه می دهند؛ بدون این که به موضوع اصلی چندان توجه کنند.
اما آنچه مسلم می نماید این است که هدف امام حسین از مکه به سوی عراق با مرکزیت کوفه تسخیر حکومت عراق بوده است. دهها سند نقلی در این باب وجود دارد و از جمله مضمون روشن نامه های پر شمار بزرگان کوفه و بصره به حسین و پاسخ های اوست که جز تسخیر قدرت معنایی ندارد.
اما پرسش مهمی که در پی این واقعیت بالملازمه قابل طرح است، این است که: فرضا امام بدون هیچ مانعی به کوفه می رسید، چه اتفاق می افتاد؟
فکر نمی کنم جز این قابل تصور باشد که در مرحله نخست جنگی خونین بین سپاه کوفه با فرماندهی عبیدالله بن زیاد امیر کوفه با حامیان حسین علی در می گرفت. اگر سپاه حکومتی پیروز می شد، امام به احتمال زیاد به قتل آمد (یعنی همان واقعه کربلا در کوفه رخ می داد) و در فرجام به سود دستگاه خلافت اموی فیصله می یافت. اما اگر حسین پیروز و خلافتش تثبیت می شد، در مرحله نخست یزیدبن معاویه را از خلافت برکنار می کرد و در نتیجه همان داستان زمان علی بن ابی طالب تکرار می شد: عراق در اختیار علویان و شام و شامات در اختیار امویان باقی می ماند. گفتن ندارد که یزید نیز تن زده و برای حفظ موقعیت خود تلاش می کرد.
استمرار و فرجام کار نیز تا حدود زیادی روشن است. جنگهای زمان علی و معاویه بازسازی و تکرار شده و احیانا سالهای دراز ادامه می یافت و طی این جنگها (مانند صفین) دهها هزار نفر از دو طرف به قتل می آمدند و پیامد آن حتی اگر پیروزی نهایی نیز نصیب علویان و امام حسین می شد، باز قتل و کشتار و ویرانی گسترده می بود.
در این صورت تکلیف عدالت و آزادی و رفاه مردم چه می شد؟ در حکومت حسینی آیا لزوما این اهداف برآورده می شد و مردمان زیسته در قلمرو خلافت بزرگ و گسترده حسینی به عدالت و رفاه و امنیت نایل می آمدند؟ هیچ تضمینی وجود نداشت. به ویژه در فضای پرآشوب و متشتت آن دوران عراق و کوفه، دست یافتن به عدالت و امنیت عمومی چندان آسان نبود. شیعیان البته بر اساس یک سلسله مفروضات کلامی و پیشینی، عدالت و اخلاق و دینداری کامل و واقعی را در امامت حسینی قطعی می دانند، اما در عالم واقع، نه تنها چنین تضمینی وجود ندارد، بلکه فرض بیشتر آن است که وضعیت عمومی مردم به مراتب بدتر می شد.
بله! می توان قاطعانه گفت که شخص حسین بن علی از جهات مختلف برای احراز مقام خلافت و رهبری مردم مناسبت تر و شایسته تر می بود، اما تحقق اهداف نیکو و حسن نیت زمامدار با تحقق آنها در گستره جامعه ملازمه ندارد. بسیار بعید می نماید که در چنان اوضاعی، موقعیت جهان اسلام و مردمان زیسته در قلمرو خلافت در خلافت حسینی، خیلی بهتر از قبل می شد.
جمعه ۷ شهریور ۹۹ / ۸ محرم الحرام ۱۴۲۲

Share:

More Posts

Send Us A Message