تاج زاده، انتخابات و جنبش اجتماعی

در ارتباط با رخداد انتخابات ادواری در تاریخ جمهوری اسلامی، مواضع مختلف و متنوعی داشته ام. جز چند رأی گیری سالیان نخست پس از انقلاب، تا خرداد 76 در هیچ رأی گیری شرکت نکرده ام. به عبارت روشن تر، بازگشته بودم به وضعیت پیش از انقلاب. در آن زمان نیز انتخابات چندان بی معنا و بی محتوا بود که مانند بسیاری دیگر از مردم و به ویژه روشنفکران و فعالان سیاسی و فرهنگی، اساسا نمی دانستیم که رویدادی به نام انتخابات مجلس کی برگزار می شود و چه کسی به مجلس می رود. اما با وقوع انقلاب مردمی 57 فضای فکری و سیاسی و اجتماعی ایران به کلی تغییر کرد و انتخابات و رأی مردم معنایی محصل پیدا کرد. به ویژه خودم از همین طریق به عنوان منتخب مردم شهرم به مجلس راه یافته و چهار سال در سمت نمایندگی مردم خدمت کردم.nبا این همه از همان آغاز دریافتم که مسیر بار دیگر رو به عقب است و دارد همان چرخه معیوب تکرار می شود. پس از خرداد 76 امیدی تازه پیدا شد تا مردم از طریق حضور و رأی خود، ولو محدود و کنترل شده، اندکی در تغییر فضای مسدود کشور در بهبود وضعیت خود نقش ایفا کنند؛ بدان امید که تغییر استمرار یافته و راهی به دهی گشوده شود. اما به زودی روشن شد که «عشق آسان نمود اول ولی افتاد مشکل ها». از آن پس تا کنون نیز هر بار که امیدی اندک برای تغییر مثبت در وضعیت مردم پیدا شده، در رأی گیری شرکت کرده و به هرحال از آن حمایت کرده ام. از جمله آنها مشارکت فعال در انتخابات سال 88 و در پی آن جنبش سبز مدتها فعالیت کرده و در حد توان به بیان و بنان برای تحقق اهداف جنبش بزرگ و مدنی سبز کوشیده ام. nمعیارهای من برای چنین رویکردی چه بوده است؟ می توانم به چند معیار اشاره کنم: n- دور شدن کشور از خطرات داخلی و خارجیn- تأمین حداقلی منافع ملیn- بهبود حداقلی معیشت و زندگی مردم فرودستn- گشایش نسبی فضای فرهنگ و اندیشه و هنر و تأمین حداقلی آزادی بیانn- ارتقای لازم ایران و وطنم در سطح افکار عمومی جهانnفکر می کنم همین موارد برای روشن شدن معیارها در فعالیت های انتخاباتی ادواری ام کفایت کند. البته در این میان، اندیشه بنیادین من آن بوده است که تغییر رژیم به عنوان یک راهبرد (و نه لزوما به مثابه¬ی یک آرمان) در شرایط کنونی ایران و جهان نه ممکن است و نه مفید و حداقل آن است که خلاء قدرت کشور و مردم را با خطرات عظیم و آینده ای مبهم مواجه خواهد کرد.nاکنون نیز بر همین نظرم و از این رو معیارهایم در مورد انتخابات همان است که بود. با این حال در انتخابات پارلمانی سال گذشته، اعلام کردم تا اطلاع ثانوی رأی نخواهم داد. تا این لحظه هنوز بر این نظرم. nاما اعلام کاندیداتوری آقای مصطفی تاج زاده تا حدودی وضعیت تازه ای پدید آورده و از این رو وادارم کرد تا تحلیل خودم را با شما در میان بگذارم. تاج زاده هم صلابت و سلامت اخلاقی و صداقتش را تا این لحظه نشان داده و هم افکار و آرمان هایش حکایت دارد که مصمم است سنت در محاق رفته اصلاح طلبی داخلی و مدنی و خشونت پرهیز را در تداوم جنبش سبز احیا کند تا شاید گرهی در آینده دور و نزدیک گشوده شود و وضعیت بن بست و نومیدکننده فعلی به خروجی مفیدی برای مردم و کشور منتهی گردد. nدر این ارتباط سخن فراوان است ولی جدای از پرسش هایی در باب تأیید تاج زاده و یا بر فرض تأیید و حتی برگزاری انتخابات سالم و برگزیده شدن شخصیتی چون تاج زاده و آن هم با این ایده ها و اهداف رادیکال و غالبا ناشدنی در فضای حاکم پیش رو، چنین می اندیشم که حضور فعال ایشان و طرح چنین ایده هایی در جای خود مفید است و لازم است عموم فعالان فکری و سیاسی و فرهنگی از آن حمایت کنند. در چرایی این رویکرد می گویم، هرچند تا اطلاع ثانوی فضای هر نوع تغییر مثبتی مسدود است و به احتمال زیاد بار دیگر یکی از خودی های مورد اعتماد و ذوب در ولایت را به پاستور خواهند فرستاد، اما در چنین شرایطی نیز دنیا به آخر نمی رسد و هنوز «هزار می ناخورده در دل تاک است». nبگذارید شاف تر بگویم، می پندارم که تا اطلاع ثانوی هر نوع تغییر معناداری در افق سیاسی جمهوری اسلامی بسته است ولی تنها یک روزنه¬ی امید گشوده است و خوشبختانه هر روز گشوده تر می شود و آن جنبش اجتماعی گسترده در لایه های عمیق جامعه ایرانی با پیشگامی انبوه جوانان و روشنفکران و اهالی اندیشه و فرهنگ و رسانه است. این حرکت از دوم خرداد 76 آغاز شد و در جنبش سبز در 88 اوج گرفت و امروز دارد به بار می نشیند. محور نخستین این جنبش عبارت است از پاسخگو کردن رهبری خودکامه و تصمیم سازی ها در چهارچوب همین قانون اساسی موجود. اما از آنجا که تا کنون چنین تلاشی به نتایج ملموسی نرسیده به تدریج سطح مطالبات گسترده تر و عمیق تر شده و طبقات گسترده تری را در بر می گیرد. اکنون حتی شخصیتی چون تاج زاده سخن از تغییر قانون اساسی و یا دوره ای کردن رهبری و حتی حذف ولایت فقیه می گوید و به صراحت از رفع هر نوع تبعیض و برابری حقوقی و تأمین آزادی های مدنی و از جمله رفع حجاب اجباری و حمایت از طبقات فرودست جامعه و مانند اینهاست. تا چند سال پیش سحن گفتن از اغلب این خواسته ها جرم بوده و با سرکوبی شدید مواجه می شده است. البته ایستادگی بیش از ده ساله شخصیت هایی چون موسوی و کروبی بر مواضع خود چنین فضای مثبت و امیدوارکننده ای را پدید آورده است. از سوی دیگر زمانه دگر گشته است. نه مردم همان هستند که در بیست و حتی در ده سال پیش بوده اند و نه فضای جهانی مانند گذشته است و نه حتی ساختار حقیقی نظام حاکم و کارگزارانش در همان موقعیت فکری و سیاسی مثلا ده سال قبل مانده اند. از عوامل تغییرات مهم، گسترش شبکه های مجازی و اخیرا کلاب هوس هاست. این ابزارها که در حال گسترش اند، آشکارا مرزهای سانسور حکومتی را شکسته و در حال پیشروی اند. nدر هرحال این مجموعه عوامل موجب شده است که، به رغم سانسورها و سرکوبی ها، آگاهی اجتماعی و ارتقای فکری و رشد سیاسی گسترش پیدا کند و این روند می تواند روزی شاید نه چندان دور بستر مناسبی برای عقب نشینی حاکمان خودکامه و تحقق تدریجی مطالبات مدنی و دموکراتیک را فراهم کند. روزی گفته می شد فشار از پائین و چانه زنی از بالا که به هر تقدیر ممکن نشد ولی می توان امیدوار بود که گسترش آگاهی ها و تعمیق جنبش های اجتماعی با حضور فعال اقشار متنوع و مختلف مردم به زودی به تغییرات مثبت و تعیین کننده در ساختار حقوقی و حقیقی نظام حاکم منتهی شود. از شما چه پنهان، به گمانم راهی جز این پیش پای مردم ایران نبوده و نیست. روزگاری شریعتی گفته بود در تحولات اجتماعی کوتاه ترین راه مهم نیست، بلکه مطمئن ترین راه مهم است و فکر می کنم سخن دقیقی است و ارزش راهبردی دارد. nدر چنین بستری است که می پندارم حضور کسی چون مصطفی تاج زاده در انتخابات و طرح ایده های مدنی و واقع بینانه، هرچند تا اطلاع ثانوی آرمان گرایانه و ناشدنی، در داخل کشور و در سپهر عمومی، هم تابوهای مصنوعی را می شکند و هم سطح مطالبات را بالا می برد و در نهایت بر تعمیق خواسته های می افزاید و این مجموعه حاکمان را خواه ناخواه به عقب نشینی ولو تدریجی وادار می کند. درست گفته اند تغییرات اصلاحی ممکن است به شرط آن که مردم بخواهند و اکنون این خواستن دارد فراهم می شود. تاریخ نشان داده است هیچ دیکتاتوری برای همیشه و در همه حال نمی تواند در برابر اراده ملی یک ملت ایستادگی کند. از این رو فکر می کنم حمایت از این مطالبات در داخل کشور ضرورتی است راهبردی و مدنی و منطبق با مصالح ملی است. البته پس از تأیید احتمالی تاج زاده، می توان به تناسب شرایط تازه، تحلیلی مناسب ارائه داد و احیانا تصمیم گرفت. n nمنتشر شده در زیتونnn