پرسش:
آیا حدیث افضل العباده انتظار الفرج در منابع اهل سنت هم هست؟
و منظور حدیث همان است که امروزه می گوییم امید به رهایی و اینده بهتر؟
با تشکر
پاسخ:
با سلام
در مورد وجود این حدیث در منابع اهل سنت اطلاعی ندارم و حداقل در جایی ندیده ام. مجال بررسی هم نیست. اما احتمالا هست چرا که مسئله مهدویت به نحو عام در احادیث اسلامی فراوانی مطرح است و ممکن است این سخن هم وجود داشته باشد که البته در همان چهارچوب مهدویت عام قابل فهم و تفسیر است.
اما آیا این سخن به معنای «امید به رهایی و آینده بهتر» هست یا نه باید بگویم که چنین تفسیری اصولا یک تفسیر مدرن و جامعه شناسانه است و هیچ روشن نیست که در هزار سال و یا حتی در چند هزار سال پیش (مثلا در ظهور پیاپی سوشیانت های زرتشتی و یا ظهور مسیح در آئین یهود و یا بازآمدن مسیح در پایان تاریخ در مسیحیت) چنین معنایی داشته و یا گویندگان چنین سخنانی معنایی چنین مراد کرده باشند و مردمان نیز چنین تفسیری از آنها داشته باشند.
در هرحال تنها چیزی که می توان گفت این است که مسئله مهدویت (جدای از صدق و کذبش در عالم واقع) ظرفیت بازتفسیر امید آفرین و رهایی بخش را دارد. همان گونه که بسیاری از اساطیر کهن (اعم از بین النهرینی و یونانی و ایرانی و هندی و چینی و . . .) از چنین ظرفیتی برخوردارند. اما آیا در دو هزار سال و یا در هزار سال پیش و حتی در صد سال قبل مؤمنان زرتشتی و یهودی و مسیحی و مسلمان و شیعی خود چنین تعبیر و تفسیری داشته اند؟ هیچ سندی به این مدعا گواهی نمی دهد. به طور کلی ما در جهان مدرن و تحت تأثیر افکار و اندیشه ها و فلسفه های کاملا جدید و به ویژه با نگاه اسطوره شناسی به سراغ متون و یا گزاره های دینی و یا تاریخی می رویم و به گونه های نمادین و البته رهایی بخش و آگاهی بخش از آنها تفسیر می کنیم. اما دیدگاه کهن تر عمدتا دیدگاه کلامی و اعتقادی بود و نه جامعه شناختی و مهم تر اسطوره شناختی.