سلام حاج آقا . خیلی خوشحالم که ایمیل شما را مجددا پیدا کردم. امیدوارم هرجا هستید سلامت و شادمان باشید. یک سوال قرآنی دارم. نمیدانم اطلاع دارید یا نه من در امریکا مشاور خانواده هستم. خانواده های مسلمان از ملیت های مختلف به من مراجعه میکنند. یک خانواده لبنانی ساکن امریکا الان دارم که شوهر بسیار ظالم و پرخاشگر است و خانم را کتک میزند. طبق قانون امریکا ( که هردو شهروند آن هستند) خانم میتواند به راحتی طلاق بگیرد، آقا را مجازات کند، خسارت بگیرد و به دستور دادگاه حتی حق نداشته باشد از 500 متری خانواده اش عبور کند. ولی خانم معتقد است که طبق اسلام ایشان همچین اختیاری ندارد و حق طلاق با مرد است. معتقد است حتی اگر به دادگاه امریکایی مراجعه کند و طلاق بگیرد ، طلاقش شرعی نیست و حرام است. آیا شما آیاتی از قرآن سراغ دارید که زن هم حق طلاق داشته باشد و در صورت عسر و حرج و سوء رفتار مرد آیا زن حق هیچ اقدامی دارد یا نه؟ اینکه من بشینم با ایشان صحبت کنم که دنیا عوض شده قرآن مال 1400 سال پیش است و اینها فایده ای ندارد. باید آیه قرآن بهش نشان بدهم. لطفا راهنمایی بفرمایید.
با عرض سلام و آرزوی سلامتی و شادکامی برای شما
در این مورد اول باید بگویم که پاسخ من در چهارچوب سئوال شماست و تلاشی برای حل مشکل مطرح شده و گرنه بحث در مورد حقوق زن و مرد در تفکر دینی و به ویژه بررسی آن در فقه اسلامی و نظر شخصی ام، داستان دراز دامنی است که در اینجا نه امکان طرح آن هست و نه ربطی به پرسش شما دارد.
در پاسخ پرسش شما چند نکته قابل ذکر است:
اول. باید عرض کنم که هیچ آیه ای در قرآن وجود ندارد که در آن به طور صریح و روشن به حق طلاق برای زنان اشاره شده باشد اما مهم است که بدانیم هیچ آیه ای هم وجود ندارد که در آن به طور روشن و به عنوان حکم شرعی به حق طلاق یک طرفه مرد آمده باشد. حکم یک طرفه و انحصاری طلاق برای مردان برآمده از تحول فقه و اجتهاد فقیهان است که از قرن دوم و سوم به بعد مطرح شده و در قرآن مبنایی ندارد. به همین دلیل است که به رغم رواج این فتوای فقهی و چیرگی آن، برخی فقیهان نیز نظری خلاف آن دارند.
دوم. این بانوی محترم به عنوان یک مسلمان باید به این سئوال پاسخ دهد که آیا همسر مسلمان او حق دارد به او ستم کند و مثلا توهین نماید و یا کتک بزند؟ اگر پاسخ منفی است، که هست، در این صورت، باید پاسخ دهد که اگر راههای کنترل و مهار شوهر ممکن نشد و به عدالت بازنگشت، چه باید کرد؟ ایشان بر این باور است که اسلام از او خواسته است که صرفا به استناد این که شوهر است و زن باید از او اطاعت کند و طلاق در دست اوست، یک عمر ستم ببیند و کتک بخورد؟ مگر محور رابطه زن و مرد به عنوان زوج «مودت» و «رحمت» نیست؟ مگر قرآن اجازه نداده است که مظلوم می تواند در برابر ستم ساکت نماند و فریاد دادخواهی اش را بلند کند؟
سوم. اما در مورد ارجاع به دادگاه آمریکایی. در گذشته در تمام امور از جمله شکایت زوجین از هم به قاضی و یا به اصطلاح به حاکم شرع محل مراجعه می شد ولی امروز عموما به دادگاههای مدنی که دولت ها تأسیس کرده اند مراجعه می شود و حکم محاکم مدنی نافذ است. من از کشورهای عربی اطلاع دقیقی ندارم اما می دانید که در ایران ما دیگر محاکم شرعی و عرفی نداریم. با این همه باید قبول کرد که هنوز هم در بینش مذهبی و فقهی بین شرع و عرف فرق هست. حال پیشنهاد می کنم که این خانم (البته در صورتی که واقعا دنبال جدایی است و مانع آن نبودن حق شرعی طلاق برای اوست)، اول به یک روحانی (مثلا امام مسجد) مراجعه کند و با همسرش در این مورد به توافق برسد و به هرحال داوری قاضی شرع را به سود خود حاصل کند و در نهایت خطبه طلاق شرعی خوانده شود آنگاه به دادگاه عرفی آمریکایی مراجعه کند و به خواسته اش برسد. این راه حل هم ممکن است و هم موافق نظر و رضایت ایشان.
چهارم. پیشنهاد دیگری هم دارم. نمی دانم این خانم شیعه است یا سنی، ایشان می تواند از فقهیان مسلمان یا (در صورت سنی بودن) از الازهر استفتاء کند و مطابق نظر آنان عمل کند. به لحاظ فقهی حتی در صورت قبول حق انحصاری و یک سویه طلاق برای مردان، زنان نیز می توانند تقاضای طلاق بکنند. یعنی این گونه نیست حال که حق طلاق در اختیار مردان است، زنان باید به هر قیمتی تحمل کنند و عمری را تحت ستم و رنج زندگی کنند. بالاخره هر مشکلی راه حلی دارد. بردگان نیز در شرایطی حق آزادی به دست می آورند.
فکر می کنم با این خانم در این موارد صحبت کنید بی فایده نباشد. به ویژه اگر دانشی داشته باشد و اندکی از دنیای جدید و محیط زندگی خود اطلاع داشته باشد و خود را پیش از مسلمانی انسان بداند، این استدلالها کارساز خواهد بود. با این همه روشن است، فرض مسئله این است که زن واقعا نمی تواند و یا نمی خواهد به زندگی اش ادامه بدهد و گرنه اصل بر حفظ خانواده و دوام زندگی است. به ویژه اگر دارای فرزند و یا فرزندانی هم باشند.
موفق باشید و ایام به کام باشد