پیامبر اسلام از کجا می فهمیده وحیی که بهش میشه صدق است یا کذب؟
n
پاسخ:
n
واقعیت این است که نمی توان به این پرسش پاسخ قاطع داد. نه تنها الان پاسخ قاطع دشوار است بلکه حتی در زمان خود آن حضرت نیز به سادگی ممکن نبود. این البته در باره پدیده عام وحی و از جمله وحی بر پیامبران و یا آدمیان صادق است. چرا که اولا- حقیقت وحی از نظر کمی و کیفی و حالات و چگونگی نزول وحی (=پیام الهی از طریق کلام و یا نشانه ها و نمادهای دیگر) بر کسانی که آن عوالم را نمی شناسند و با آن بیگانه اند روشن و قابل فهم و درک عینی نیست، و ثانیا- خود پیامبران و از جمله پیامبر اسلام نیز تبیین روشن منطقی و یا عینی و تجربی از تجارب وحیانی ارائه نداه اند و در قرآن نیز تبیین دقیقی عرضه نشده است. بنابراین نمی توان دقیقا دانست که پیامبران چگونه وحی صادق و کاذب را تشخیص می داند.
n
در عین حال اگر قبول کنیم که شخص نبی اولا- در ادعای نزول و دریافت پیام الهی از طریق نزول کلام و یا نشانه های دیگر صادق بوده و ثانیا- خود شخصا چگونگی و کمیت و کیفیت پیام و نشانه ها را می شناخته، طبعا می توانیم بپذیریم که او در تشخیص اصل رخداد وحی و نیز صدق و کذب احتمالی توانا بوده و می توانسته با معیارهای شناخته شده فریب پیام های کاذب را نخورد. این البته یک استنتاج منطقی بر بنیاد یک سلسله مفروضات است که گفته شد.
n
با این همه به گواهی قرآن پیامبران نیز گاه در تشخیص پیام های صادق و کاذب اشتباه می کرده اند. در آیه 52 سوره حج به روشنی گفته می شود گاه شیطان در اذهان پیامبران نفوذ کرده و پیام هایی بر آنان فرو فرستاده و آنان را دچار خطا در تشخیص کرده است: «وپيش از توهيچ رسول يا نبي‌اي نفرستاديم مگرآنكه چون قرائت آغازكرد، شيطان درخواندن او اخلال مي‌كرد، آنگاه خداوند اثر القاي شيطان را مي‌زدايد، و سپس آيات خويش را استوارمي‌دارد و خداوند داناي فرزانه است». نمونه مشهور آن داستان «غرانیق» است که گرچه به شدت مورد انکار بسیاری از مفسران و دانشمندان مسلمان قرار گرفته (و به احتمال زیاد نیز نادرست است) اما با توجه به آیه یاد شده که به صورت عام گفته شده اگر هم رخ داده باشد پذیرفتنی است و چندان از منطق قرآن فاصله ندارد. البته انکار شدید آن امروز عمدتا مبتنی بر یک پیش فرض نادرست استوار است که همان اصل عصمت مطلق پیامبران است و حال آن که در قرآن نه تنها عصمت پیامبران (حداقل به معنایی کنونی آن) اثبات نمی شود بلکه خلاف آن از آیات متعدد قرآن قابل استنباط و استناد است.
n
در هرحال تشخیص پیام های وحیانی صادق و کاذب بر عهده خود دریافت کنندگان پیام بوده و خود آنان با معیارهایی که در اختیار داشتند علی القاعده قدرت تمیز صدق و کذب را داشتند؛ هر چند که امکان خطا هم وجود داشته و احتمالا گاه نیز رخ داده است.