سیما و سیره محمد در قرآن 17 –بخش چهارم: محمد و امت-مقدمه

چنان كه پيش از اين گفته شد، اعراب حجاز تا قرن هفتم ميلادي وارد تاريخ نشده و هنوز به مرحله‌‌جامعه‌سازي و زندگي شهري و تأسيس حكومت و دولت و تمدن‌سازي وارد نشده بودند و اگر در حواشي آن یعنی شمال و جنوب عربستان آثاري از تمدن وجود داشت عمدتاً تحت تأثير ايران و روم بود و آن نيز ناپايدار بود و استمرار طولي و تكاملي نداشت. البته دليل آن نيز عدم آمادگي اقليمي و طبيعي عربستان مركزي براي تمدن‌سازي و پيشرفت مدني بود. نظام اجتماعي اعراب عربستان قبيله‌اي بود و در تمام حوزهاي زندگي مردم افكار و آداب قبيله‌اي (ونه حتي عشيره‌اي) حاكم بود. با ظهور اسلام و حاكميت يافتن پيامبر و تأسيس خلافت اسلامي، سرزمين گسترده عربستان و اعراب نه تنها وارد تاريخ و تمدن شدند كه تمدن ساز هم شدند و حداقل درپرتو خلافت عربي- اسلامي تمدن بي‌مانند بشري (البته تا آن زمان) هدايت و مديريت شد.

جامعه‌اي كه پيامبر و دين اسلام بنیاد نهاد « امت » خوانده شد. واژه امت 49 بار و امتكم 2 بار و امم 11 بار در قرآن به كار رفته است. امت ظاهراً از ريشه « ام » است از اين رو در تعريف امت گفته‌‌اند هر جماعتي كه امري واحد آنان را گرد آورد، مثل دين واحد، مكان واحد، زمان واحد و هر چيز ديگر. يعني مجتمعي كه حول يك اصل و ريشه شكل مي‌گيرد و دوام مي‌يابد. استعمال گسترده اين واژه درقرآن نشان مي‌دهد كه اين لغت خنثي است و به خودي خود حاوي بار مثبت يا منفي نيست و در واقع به يك گروه و جمع اشاره دارد و اين جمع مي‌تواند مؤمن باشد يا كافر و در جهت درست حركت كند يا نادرست. گاهي به يك شخص امت گفته شده است. مانند آيه 120 سوره نحل: « إِنَّ إِبْرَاهِيمَ كَانَ أُمَّةً قَانِتًا لِلّهِ حَنِيفًا وَلَمْ يَكُ مِنَ الْمُشْرِكِينَ » گاهي حتي به يك روش و سنت امت گفته شده است  : « … إِنَّا وَجَدْنَا آبَاءنَا عَلَى أُمَّةٍ …» (زخرف/22). بعدها امت به جامعه ايماني واسلامي اطلاق پيدا كرد و بار مثبت و ارزش ديني يافت.[1]  درآيه 110 آل عمران به مسلمانان گفته شده است: « كُنتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ …». آنچه از قرآن استنباط مي‌شود اين است كه مسلمانان بهترين امت دانسته شده‌اند نه اين كه امت نام رسمي و قرآني مسلمانان باشد. به گفته لويي گارده دركتاب «اسلام، دين وامت» (صفحات 286- 287) امت شامل همه كساني كه معتقد به دين اسلام بوده، روي خود را به سوي قبله یعني كعبه معطوف داشته، بدان سو نماز مي‌گزارند، قرآن را تلاوت مي‌كنند و در آن به تعمق و تفكر مي‌پردازند و تعاليم آن را به منزله قانون زندگاني خود دانسته، تبعيت مي‌نمايند. مفهوم مرادف امت، « دارالسلام» يعني دنياي اسلام است، دربرابر «دارالحرب» كه بعداً درباره آن سخن خواهيم گفت. لفظ ديگري كه تقريباً مترادف امت است، « جماعت » و « جماعه المومنين » و « جماعه الاسلاميه » مي‌باشد.

1- جامعه مدينه و مكه در زمان پيامبر داراي سه نوع ارتباط ايدئولوژيك – حقوقي بود: 1- ارتباط متقابل پيامبر و مؤمنان، 2- ارتباط متقابل مؤمنان با همديگر و 3- ارتباط متقابل مؤمنان با غيرمؤمنان. غيرمؤمنان نيز به دوگروه بزرگ اهل كتاب و كافران تقسيم مي‌شدند. دراينجا ذيل اين سه عنوان و نيز يك فصل تحت عنوان جمع‌بندي سخن خواهيم گفت:     

 فصل اول        –    ارتباط متقابل پيامبر و مؤمنان

فصل دوم         –    ارتباط متقابل مؤمنان با همديگر

فصل سوم        –    ارتباط متقابل مؤمنان وغيرمؤمنان

فصل چهارم     –    جمع‌بندي و دستاوردهاي آن براي اكنون ما


[1] . درباره تفاوت معنايي واژه امت و جامعه و قوم و قبيله و…… بنگريد به كتاب امت وامامت اثردكترشريعتي.

Share:

More Posts

ترامپ؛ «تورزرنگِ» جنگ افروز!

پس از انتخاب دونالد ترامپ به عنوان رئیس جمهور کشور آمریکا در پنجم نوامبر 2024 نوشته ای با عنوان «ترامپِ جنگ افروز» در وب سایت

Send Us A Message