تحلیلی از تاریخ ایران باستان جلسه دهم

جلسه دهم: پنجشنبه ۲۲ بهمن ۸۸ برابر با  ۱۱ فوريه ۲۰۱۰n

ساسانیانnتمرکز قدرت و تشکیل نخستین دولت دینی

nدر این بخش به سه موضوع اشاره می کنم:n

n
• خاندان و تبار

n

• شاهان

n

• ميراث تمدن ساسانى

n

nخاندانnسلسله ساسانی از استخر پارس برخاستند. استخر در کنار تخت جمشید قرار داشت و معبد قدیمی آناهیتا در آن واقع شده بود. این شهر از دیرباز شهری مذهبی بود. اهمیت استخر به دنیای اساطیر نیز کشیده شده است. گفته اند که این شهر را گیومرد برآورده بود.nروشن نیست که ساسان یک شخصیت واقعی است یا اساطیری و نیز نسبت ساسان با اردشیر بنیانگذار سلسله مبهم است. اما شهرت دارد که او روحانی معبد آناهیتا و نیای اردشیر است. پاپک فرزند ساسان است که شاه محلی از این خاندان در پارس بوده و پدر اردشیر دانسته شده است. دربارة ساسان و پاپک و اردشیر داستانهای زیادی روایت شده است که بی گمان بخش زیادی از آنها افسانه و برساخته های بعدی است که به دلایل خاص دینی و یا سیاسی جعل شده اند. از جمله مسعودی آورده است که ساسان به زیارت مکه رفته و حج گزارده و هدایایی گرانقیمت تقدیم کرده است که قطعا از ساخته های پس از اسلام است و هدف آن ایجاد تفاهم بین ایرانیان و اعراب بوده است.nnسلسله شاهانn1 – اردشیر اول ( 224 – 241 میلادی )n2 – شاپور اول ( 241 – 272 میلادی )n3 – هرمزد اول ( 272 – 273 میلادی )n4 – بهرام اول ( 273 – 274 میلادی )n5 – بهرام دوم ( 274 – 293 میلادی )n6 – بهرام سوم ( 293 میلادی )n7 – نرسی ( 293 – 302 میلادی )n8 – هرمزد دوم ( 302 – 309 میلادی )n9 – شاپور دوم ( 309 – 379 میلادی )n10 – اردشیر دوم ( 379 – 383 میلادی )n11 – شاپور سوم ( 383 – 388 میلادی )n12 – بهرام چهارم ( 388 – 399 میلادی )n13 – یزدگرد اول ( 399 – 420 میلادی )n14 – بهرام پنجم ( 420 – 438 میلادی )n15 – یزدگرد دوم ( 438 – 457 میلادی )n16 – هرمزد سوم ( 457 – 459 میلادی )n17 – پیروز اول ( 459 – 484  میلادی )n18 – بلاش ( 484 – 488 میلادی )n19 – قباد اول ( 488 – 497 / 499 – 531 میلادی )n20 – جاماسب ( 499 – 499 میلادی ) ( او برادر قباد بوده و با کودتایی علیه قباد او را برکنار و دوسالی به سلطنت دست یافت )n21 – خسرو انوشیروان ( 531 – 579 میلادی )n22 – هرمزد چهارم ( 579 – 590 میلادی )n23 – خسرو پرویز ( 590 – 628 میلادی )n24 – قباد دوم ( 628 میلادی )n25 – اردشیر سوم ( 628 – 630 میلادی )n26 –  شهربراز ( 630 میلادی )n27 – خسرو سوم ( 630 میلادی )n28 – پوران ( 630 – 931 میلادی )n29 – آذر میدخت ( 631 میلادی )1n30 – خسرو چهارم ( 631 میلادی )n31 – پیروز دوم ( احتمالا 632 میلادی )n32 – فرح زاد خسرو ( احتمالا 632 میلادی )n33 – هرمزد پنجم ( 632 )n34 – یزدگرد سوم ( 632 – 651 میلادی )nnمیراث تمدن ساسانیnnدر این دوران حدود چهار قرنه تحولات اقتصادی و فرهنگی و سیاسی و تمدنی قابل توجهی رخ داده است که به این خاندان و دوران سیمای ویژه ای بخشیده است. برخی از این ویژگی ها چنین است:nn1 – ظهور دو پیامبر ایرانی مانی و مزدک. مانی در زمان شاپور اول و چند پادشاه بعدی بود و مزدک در زمان قباد اول و جنبش مزدکیان در دوران خسرو انوشیروان. هر دو پیامبر و آموزه های آنان پیش و بیش از آن که ماهیت صرفا دینی داشته باشند ماهیت و نقش اجتماعی داشته و در پی اصلاحات مدنی و اخلاقی جامعه ایرانی بوده اند. مانی می خواست با آمیختن چهار دین رایج زمانش یعنی زرتشیت، ماندایی، بودایی و مسحیت آیین نوینی پدید آورد که با مقتضیات زمانه اش سازگار باشد و کمکی به تغییرات انسانی و اخلاقی و تمدنی ایرانیان بکند. در واقع تلاش او برای نجات دین زرتشت و رهایی مردمان از سلطة مغان و روحانیان بود. از این رو شاپور اول از او استقبال کرد اما در نهایت مغان با احساس خطر مانی را از سر راه براشتند و شاهان را به نابودی مانویان تشویق کردند.nnمزدک نیز در اوج نظام طبقاتی و ستم اجتماعی قیام کرد. گرچه او یک مصلح اخلاقی بود اما آموزه های او رویکرد اجتماعی و اقتصادی داشت و آشکارا پاسخی بود به انحصارات بزرگ و مخرب عصر ساسانی.  nn2 – اوج اشرافیت و استحکام بسیار نظام طبقاتی و کاستی.nn3 – تأسیس دولت دینی ( موبد شاهی )nnبراى استماع سخنرانى بر روى کلید Play کلیک کنید.nn[Audio:2010-02-11.mp3]